Η NASA ανακοίνωσε πως θα δώσει στο διαστημικό τηλεσκόπιο νέας γενιάς, που βρίσκεται υπό ανάπτυξη, το WFIRST (Wide Field Infrared Survey Telescope), το όνομα της Nancy Grace Roman, που ήταν η πρώτη επικεφαλής αστρονόμος της NASA, η οποία άνοιξε το δρόμο για τα διαστημικά τηλεσκόπια, που εστιάζουν στο ευρύτερο σύμπαν.
Το νέο αυτό τηλεσκόπιο Nancy Grace – ή Roman Space Telescope εν συντομία – πρόκειται να λανσαριστεί στα μέσα του 2020 και σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της NASA θα χρησιμοποιηθεί για τη διερεύνηση μεγάλων και μακροχρόνιων αστρονομικών μυστηρίων, όπως τη δύναμη πίσω από την επέκταση του σύμπαντος και την αναζήτηση μακρινών πλανητών, πέρα από το ηλιακό μας σύστημα.
Θεωρείται η «μητέρα» του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble της NASA, το οποίο πρωτοεμφανίστηκε πριν από 30 χρόνια, ενώ η γνωστή αστρονόμος σε όλη τη διάρκεια της καριέρας της υποστήριζε την ανακάλυψη και χρήση νέων εργαλείων, που θα επέτρεπαν στους επιστήμονες να μελετήσουν το ευρύτερο σύμπαν. Αφήνοντας την τελευταία της πνοή το 2018, άφησε μια τεράστια κληρονομιά στην επιστημονική κοινότητα.
«Χάρη στις ικανότητες, την ηγεσία και το όραμα της Nancy Grace Roman, η NASA έγινε πρωτοπόρος στην αστροφυσική και δημιούργησε το Hubble, το πιο ισχυρό διαστημικό τηλεσκόπιο στον κόσμο», δήλωσε ο διοικητής της NASA, Jim Bridenstine. «Δεν μπορώ να σκεφτώ κανένα καλύτερο όνομα για το WFIRST, το οποίο θα είναι ο διάδοχος των τηλεσκοπίων Hubble και Webb».
Η ζωή και το έργο της Nancy Grace Roman
Γεννημένη στο Nashville το 1925, η Roman από μικρή – χάρη στους γονείς της, όπως έχει παραδεχθεί – ενδιαφέρθηκε για την αστρονομία. Η μητέρα της, Georgia Smith Roman, ήταν δασκάλα μουσικής και της έμαθε να αγαπά τα ζώα, τα φυτά, τα αστέρια και τους πλανήτες. Ο πατέρας της, Irwin Roman, ήταν γεωφυσικός και μαζί του η Roman έκανε πολύωρες συζητήσεις και τις έδινε απαντήσεις στα «επιστημονικά» της ερωτήματα.
Μόλις στα 11 της χρόνια, η Roman είχε οργανώσει τη δική της αστρονομική λέσχη, κάνοντας συχνές συναντήσεις με τους φίλους της, γεγονός για το οποίο συχνά προκαλούσε την περιφρόνηση των συνομιλήκων της.
«Θυμάμαι ακόμα ότι ζητούσα άδεια από την καθηγήτριά μου στο γυμνάσιο να πάρω για δεύτερο συνεχόμενο χρόνο το μάθημα της άλγεβρας, αντί για λατινικά. Με κοίταξε με περιέργεια και αναρωτήθηκε ποιο κορίτσι θα διάλεγε τα μαθηματικά αντί των λατινικών;» είχε δηλώσει στο Voice of America. Αυτή ήταν η περιφρόνηση που δεχόμουν. Η Roman, όμως, δεν άφησε ποτέ κανένα σχόλιο να την πτοήσει. Πήρε το πτυχίο της στην αστρονομία, το 1946, από το κολέγιο Swathmore στην Πενσυλβάνια και στη συνέχεια, διδακτορικό στο ίδιο θέμα από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Το 1959, αφού εργάστηκε στο Ερευνητικό Εργαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών, προσελήφθη στη νεοσύστατη NASA.
Ήταν, όπως σημειώνει η επιμελήτρια του Εθνικού Μουσείου Αεροπορίας και Διαστήματος, Margaret Weitekamp, «μια στιγμή πριν από την έναρξη του δεύτερου κύματος του γυναικείου κινήματος στις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν οι τράπεζες συχνά αρνούνταν στις γυναίκες να αποταμιεύσουν και υπήρχε ακόμη μια ενεργή ιατρική συζήτηση για αν οι γυναίκες θα μπορούσαν ποτέ να αντέξουν σωματικά αυτού του είδους τις πτήσεις κάποια μέρα».
Όμως στη NASA, η Roman είχε την ευκαιρία να λάμψει. Ήταν υπεύθυνη για τον σχεδιασμό ενός προγράμματος δορυφόρων και πυραύλων, με τη βοήθεια πολλών μελών της αστρονομικής κοινότητας του έθνους. Ήδη από το 1962, η Roman άρχισε να σκέφτεται τη δυνατότητα αποστολής αστρονομικών οργάνων στο διάστημα. Από τις ημέρες του Γαλιλαίου, τα τηλεσκόπια εδάφους βοηθούσαν τους ανθρώπους να μάθουν για το ηλιακό σύστημα, αλλά οι εικόνες που προέκυπταν ήταν θολές λόγω της ατμόσφαιρας της Γης. Αντίθετα, ο διαστημικός εξοπλισμός θα προσέφερε μεγαλύτερης ευκρίνειας εικόνες, όπως πίστευε η ίδια. Η γέννηση του Τηλεσκοπίου Hubble εντοπίστηκε στην πραγματικότητα το 1946, όταν ο αστρονόμος Lyman Spitzer δημοσίευσε μια εργασία με τίτλο «Αστρονομικά πλεονεκτήματα ενός εξωγήινου παρατηρητηρίου».
Αλλά λόγω ανησυχιών για το κόστος ενός τέτοιου οργάνου και των αμφιβολιών για το κατά πόσο θα μπορούσε να λειτουργήσει, η ανάγκη για τη χρήση ενός τηλεσκοπίου, που θα βρισκόταν στο διάστημα, πάγωσε. Η Roman αποσύρθηκε από τη NASA το 1979, αλλά επέστρεψε ως σύμβουλος, κατά τη διάρκεια των εργασιών του Hubble. Συντόνισε αστρονόμους και μηχανικούς, που εργάζονταν στο έργο, έστειλε το τηλεσκόπιο στο Προεδρείο του Προϋπολογισμού και έγραψε βεβαιώσεις για τους εμπειρογνώμονες της NASA που υποστήριξαν το Hubble, πριν από το Κογκρέσο.
Το τηλεσκόπιο ξεκίνησε στο διάστημα το 1990 και από τότε, έδωσε τη δυνατότηα στους επιστήμονες να παρατηρήσουν τους πιο απομακρυσμένους γαλαξίες και τα πιο απόμερα αστέρια. Χάρη στο Hubble, «η άποψή μας για το σύμπαν και τη θέση μας μέσα σε αυτό δεν είναι πια η ίδια», επισημαίνει η NASA.
Ο ρόλος της Roman δεν περιορίστηκε στο Hubble, αναφέρει η Erin Blakemore του National Geographic. Επιδίωξε να εμπνεύσει τους νέους, και ιδίως τα κορίτσια, να παλέψουν για μια καριέρα στους επιστημονικούς τομείς. Καθ’όλη τη διάρκεια της καριέρας της, αλλά και μετά το τέλος της διοργάνωνε ομιλίες και υπερασπιζόταν των δικαίωμα των γυναικών να ασχολούνται με τον επιστημονικό κλάδο και να αντιμετωπίζονται ισάξια.
Όπως οι περισσότερες γυναίκες στις επιστήμες, στα μέσα του εικοστού αιώνα, έτσι και η Roman αντιμετώπισε προβλήματα, καθώς οι άνδρες θεωρούνταν περισσότερο κατάλληλοι ως επιστήμονες. Παρακολούθησε μαθήματα με τίτλο «Γυναίκες στην Διοίκηση» στο Michigan και στο Penn State για να ενημερωθεί για ζητήματα σχετικά με τη θέση των γυναικών στις διοικητικές θέσεις. Ωστόσο, σε συνέντευξή της το 1980, δήλωσε ότι τα μαθήματα δεν ήταν ικανοποιητικά και αφορούσαν τα γυναικεία συμφέροντα και όχι τα προβλήματα των γυναικών. Το 1963, όταν η είσοδος στο σώμα των αστροναυτών περιοριζόταν στους άνδρες, η Roman είχε πει σε ομιλία της πως κάποια στιγμή θα υπάρξουν γυναίκες αστροναύτες, όπως και γυναίκες πιλότοι αεροπλάνων. Μετά τη συνταξιοδότησή της, δίδαξε αστρονομία σε μαθητές στην Ουάσιγκτον. Όταν η Lego κυκλοφόρησε το σετ «Γυναίκες της NASA», η Roman ήταν μεταξύ των τεσσάρων επιστημόνων που είχαν απεικονιστεί.
Η Nancy Grace Roman έφυγε από τη ζωή ανήμερα των Χριστουγέννων το 2018, σε ηλικία 93 ετών, ευτυχισμένη, καθώς, όπως η ίδια είχε πει, ήταν χαρούμενη που αγνόησε όσες φωνές της έλεγαν πως δεν θα καταφέρει να γίνει αστρονόμος.