Είναι το παιχνίδι που έχει καταστρέψει φιλίες, έχει προκαλέσει οικογενειακούς τσακωμούς, μας έκανε να θέλουμε να το αφήσουμε στη μέση. Ελάχιστες φορές παίξαμε μέχρι το τέλος, όμως ποτέ δεν πάψαμε να το αγαπάμε. Ο λόγος για τη Monopoly, την ιστορία της οποίας δε διδαχθήκαμε όπως θα έπρεπε.
Ο μύθος θέλει έναν άνεργο ονόματι Τσαρλς Ντάροου να τη δημιουργεί κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’30. Πούλησε την ιδέα του κι έγινε εκατομμυριούχος – η εφευρετικόητά του τον έσωσε και χάρισε στις γενιές του μέλλοντος το πιο ενδιαφέρον επιτραπέζιο. Η πραγματικότητα, βέβαια, διαφέρει.
Πριν από τον Ντάτοου, τη Monopoly σχεδίασε η Ελίζαμπεθ Μάγκι που, όπως πολλές γυναίκες εκείνης της εποχής, έμεινε στην αφάνεια.
Η ζωή της ήταν ασυνήθιστη. Δεν παντρεύτηκε μέχρι που έκλεισε τα 44, αλλά ζούσε μόνη και ήταν οικονομικά ανεξάρτητη. Εργαζόταν ως γραμματέας και στον ελεύθερο χρόνο της έγραφε ποίηση και μικρές ιστορίες που ενίοτε πουλούσε, ενώ συνήθιζε να δίνει παραστάσεις stand-up comedy. Αφιέρωσε, επίσης, πολλή ενέργεια στη δημιουργία ενός επιτραπέζιου παιχνιδιού προκειμένου να εκφράσει τις ιδιαίτερες πολιτικές της πεποιθήσηεις.
Η Μάγκι προσπάθησε να κατοχυρώσει το Landlord’s Game, όπως το ονόμασε, το 1903 – τρεις ολόκληρες δεκαετίες πριν κυκλοφορήσει η Monopoly, όπως την ξέρουμε σήμερα. Σκοπός της ήταν, μάλιστα, να διαμαρτυρηθεί ενάντια στους μεγαλοβιομηχάνους, ανάμεσά τους και οι Τζον Ντ. Ροκφέλερ και Άντριου Κάρνεγκι.
Έγραψε δύο εγχειρίδια με κανόνες. Το ένα, ήταν αντιμονοπωλιακό. Στο άλλο, όμως, ο στόχος ήταν να δημιουργηθούν μονοπώλια και οι αντίπαλοι να χρεωκοπήσουν. Όπως έδειξε η ιστορία, η δεύτερη εκδοχή επικράτησε. Ο Ντάροου υποστήριξε πως ήταν δική του και την πούλησε στους αδελφούς Πάρκερ, κερδίζοντας εκατομμύρια και κατοχυρώνοντας τα πνευματικά δικαιώματα. Η Ελίζαμπεθ, από την πλευρά της, κέρδισε μόλις 500 δολάρια από το παιχνίδι της.
Φυσικά, όταν ο Τσαρλς έφτασε στην κορυφή, εκείνη προσπάθησε να πει την αλήθεια της. Έδωσε συνέντευξη στην Washington Post και την Evening Star εκφράζοντας την οργή της. Με τα γκρίζα μαλλιά της πιασμένα σ’ έναν σφιχτό κότσο και το παιχνίδι της στο τραπέζι, πόζαρε μπροστά από τον φωτογραφικό φακό παλεύοντας να αποδείξει πως η ιδέα της ανήκε.
«Υπολογίζοντας τους δικηγόρους, τους εκτυπωτές, την υπηρεσία χορήγησης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που χρησιμοποίησε», έγραψε η Evening Star, «το παιχνίδι μάλλον της κόστισε περισσότερα απ’ όσα της απέφερε».
Το 1948, η Ελίζαμπεθ Μάγκι έφυγε από τη ζωή ήσυχα, ολομόναχη. Ο σύζυγός της είχε ήδη πεθάνει, ενώ δεν απέκτησαν ποτέ παιδιά. Κανείς, ποτέ, δεν ανέφερε το ρόλο της στη δημιουργία της Monopoly.
Ποια ήταν αυτή η προοδευτική γυναίκα;
Γεννήθηκε το 1866 στο Μίσιγκαν, ένα χρόνο μετά τον αμερικανικό εμφύλιο και τη δολοφονία του Λίνκολν. Ο πατέρας της, Τζέιμς Μάγκι, ήταν εκδότης εφημερίδας και υπέρμαχος της κατάργησης της δουλείας. Εξαιτίας του, η Ελίζαμπεθ ήρθε σε επαφή με τη δημοσιογραφία από πολύ νωρίς, καθώς παρακολουθούσε τις συσκέψεις των συντακτών.
Η πρώτη ιδέα για τη Monopoly της ήρθε όταν διάβασε για το βιβλίο Πρόοδος και Φτώχεια του Χένρι Τζορτζ. Ο χαρισματικός πολιτικός και οικονομολόγος, πίστευε πως καθένας θα έπρεπε να διατηρεί το 100% των προϊόντων που εκείνος δημιουργούσε, αλλά οτιδήποτε βρισκόταν ελεύθερο στη φύση, κυρίως τα οικόπεδα, θα έπρεπε να ανήκουν σε όλους. Οι ιδέες του την ενέπνευσαν – όπως, άλλωστε, έκαναν και με χιλιάδες άλλους Αμερικανούς που δεν άντεχαν τις οικονομικές δυσκολίες στα τέλη του 19ου αιώνα.
Έτσι λοιπόν, η Ελίζαμπεθ έγινε θερμή υποστηρίκτρια του αντιμονοπωλιακού κινήματος.
Στης αρχές της δεκαετίας του 1880, εργαζόταν ως στενογράφος – ένα ανερχόμενο επάγγελμα που απασχόλησε πολλές γυναίκες, ιδιαίτερα όταν ξέσπασε ο εμφύλιος και οι άνδρες έπρεπε να πολεμήσουν. Η γραφομηχανή άρχιζε να γίνεται δημοφιλής και οι γραμματείς βρέθηκαν σ’ έναν νέο, άγνωστο κόσμο με ένα μηχάνημα στο γραφείο τους. Τα πλήκτρα ήταν σε συγκεκριμένες θέσεις τις οποίες εκείνες καλούνταν να απομνημονεύσουν.
Στον ελεύθερο χρόνο της, η Λίζι, όπως τη φώναζαν οι φίλοι της, προσπαθούσε να γίνει γνωστή στο καλλιτεχνικό στερέωμα. Τα απογεύματα, εμφανιζόταν σε θεατρικές σκηνές κι έδινε κωμικές παραστάσεις, σαν το σημερινό stand-up. Κατάφερνε να κάνει τους θεατές να ξεσπούν σε δυνατά γέλια, ειδικά τις φορές που μιμούταν μία τσαχπίνα γιαγιά. Όταν δεν βρισκόταν στο θέατρο, ζωγράφιζε και δεν έπαυε να σκέφτεται πως έπρεπε να δημιουργήσει ένα παιχνίδι βασισμένο στις ιδέες του Τζορτζ.
Ήταν οικονομικά ανεξάρτητη, κάτι σχεδόν ακατόρθωτο εκείνα τα χρόνια. Είχε, όμως, καταφέρει να μαζέψει χρήματα και να αγοράσει ένα σπίτι κοντά στην Ουάσινγκτον, μαζί με μία αρκετά μεγάλη έκταση γης.
Δεν ήταν εύκολο να διατηρήσει την αυτονομία της. Ακόμη κι αφού πήρε την πατέντα για το παιχνίδι της, ήταν αναγκασμένη να ζει με δέκα δολάρια την εβδομάδα. Αποφάσισε, λοιπόν, να παντρευτεί – όχι από αγάπη, αλλά από τεράστια ανάγκη. Έγραψε αγγελία σε εφημερίδα, στην οποία παρουσιάστηκε ως «νεαρή Αμερικανίδα σκλάβα προς πώληση, όχι όμορφη αλλά πολύ ελκυστική». Πρόσθεσε, επίσης, πως είχε «χαρακτήρα και δύναμη, αλλά ήταν πραγματικά θηλυκή».
Η αγγελία της έγινε αντικείμενο συζήτησης και πολλές εφημερίδες της χώρας έγραψαν για εκείνη. Ο στόχος της, όπως δήλωσε τότε στους ρεπόρτερ, ήταν να κάνει μία ηχηρή δήλωση για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. «Δεν είμαστε μηχανές», τους είπε. «Τα κορίτσια έχουν μυαλό, επιθυμίες, ελπίδα και στόχους».
Τέσσερα χρόνια μετά, στα 40 της, παντρεύτηκε τον επιχειρηματία Άλμπερτ Φίλιπς.
Ο καιρός πέρασε και ο κόσμος άλλαξε. Το ηλεκτρικό ρεύμα είχε αρχίσει να μπαίνει στα σπίτια, οι χώροι εργασίας εξελίχθηκαν, οι άνθρωποι είχαν περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Έτσι, τα επιτραπέζια παιχνίδια έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή.
Εκείνο που σχεδίασε η Ελίζαμπεθ, είχε έναν δρόμο χωρίς αρχή και τέλος. Οι παίκτες έκαναν κύκλο. Στις γωνίες υπήρχαν η Αφετηρία, το Πτωχοκομείο, το Δημόσιο Πάρκο και η Φυλακή. Υπήρχε, επίσης, θέση στο ταμπλό με τρεις λέξεις γραμμένες πάνω της: Πήγαινε στη Φυλακή!
Φαίνεται πολύ γνωστό, έτσι δεν είναι;
Κυκλοφόρησε σε δύο εκδοχές, μία κατά του μονοπωλίου και μία υπέρ του. Την τελευταία έδειξε στον Τσαρλς Ντάροου ένας φίλος του, ο οποίος «ερωτεύτηκε» την ιδέα και την «πούλησε» στους αδελφούς Πάρκερ. Το δικό του παιχνίδι έμοιαζε πολύ σ’ εκείνο της Μάγκι, όμως οι κανόνες του ήταν αρκετά ευκολότεροι. Πρόσθεσε τιμές στα «οικόπεδα», τους έδωσε ονόματα δρόμων και, τελικά, η εταιρεία των Πάρκερ όχι απλώς αγόρασε τα πνευματικά δικαιώματα της Λίζι, αλλά και δύο ακόμη παιχνιδιών.
Κανείς δεν έμαθε πως εκείνη δημιούργησε το αγαπημένο επιτραπέζιο μέχρι το 1973, όταν ο καθηγητής οικονομικών Ραλφ Ανσπάκ, το ανακάλυψε κατά λάθος. Σήμερα, σχεδόν πενήντα χρόνια μετά, ελάχιστοι γνωρίζουμε το όνομά της. Κι όμως, η ιδέα της έχει μεγαλώσει τη δική μας γενιά, αυτή των γονιών μας αλλά κι εκείνη των παππούδων μας.
Διαβάστε επίσης:
Χενριέττα Λακς: Η γυναίκα που, εν αγνοία της, έσωσε εκατομμύρια ζωές
Η Τζάνετ Γέλεν γράφει ιστορία ως η πρώτη γυναίκα Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ
Artemisia Gentileschi: H γυναίκα που πήρε την εκδίκησή της μέσα από την τέχνη
Ακολουθήστε το Portraits στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση