«Τίποτα δεν χαρίζεται. Χρειάζεται επιμονή και υπομονή. Να μην εγκαταλείπεις ποτέ.., έχω βιώσει στην καριέρα μου διακρίσεις λόγω φύλου, ειδικά στη διεκδίκηση υψηλότερων θέσεων. Αλλά ποτέ δεν άφησα αυτό να με καταβάλει».
Αυτή ήταν η απάντηση της Ελένης Βρεττού, όταν τη ρώτησα «ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας».
Δεν υπάρχουν μυστικά λέει, μόνο επιμονή και σκληρή δουλειά.
Η Ελένη Βρεττού είναι τα τελευταία δύο χρόνια η Ανώτερη Γενική Διευθύντρια Εταιρικής και Επενδυτικής Τραπεζικής της Τράπεζας Πειραιώς. Ενας τομέας ιδιαίτερα απαιτητικός, νευραλγικός, που απαιτεί γρήγορες αποφάσεις αλλά και σωστή στάθμιση του κινδύνου. Παραδέχεται πως: Δεν μπορείς να μηδενίσεις τον κίνδυνο, αλλά να τον διαχειριστείς.
Είναι μία νέα γυναίκα, μητέρα δύο μικρών παιδιών, που ισορροπεί ανάμεσα σε δουλειά και οικογένεια.
Οργανωτική και μεθοδική με στρατηγική και διορατικότητα, δεν αφήνει τίποτα στην τύχη, οι κινήσεις είναι σωστά μελετημένες και συνυπολογίζουν τον κίνδυνο. Μιλά ξεκάθαρα και έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη των μεγάλων εταιρικών πελατών της Τράπεζας Πειραιώς.
Και όταν κάτι πάει στραβά, τότε λέει, «δεν κοιμάμαι το βράδυ, σκέφτομαι διαρκώς τι δεν έγινε όπως θα έπρεπε…».
Ομως όταν βρίσκεται με την οικογένεια της κατεβάζει «ρολά» και είναι μία μεγάλη αγκαλιά για τον 7χρονο γιό της και την 5 χρονών κόρη της και η σύντροφος για τον σύζυγο της, που είναι μαζί 12 χρόνια και όπως λέει χαμογελώντας «από κείνον θα πρέπει να πάρεις συνέντευξη, να σου πει το μυστικό, πως με αντέχει».
Ενα άλλο μεγάλο προσόν της είναι το χιούμορ και η καυστική ατάκα της, το χαμόγελο της αλλά και ότι «κόβει» τον συνομιλητή της και δεν αφήνει περιθώρια να ξεφύγει η συζήτηση. Και αυτό το ξέρουν όσοι έχουν συνεργαστεί μαζί της, διότι μπορεί η πρώτη εικόνα να σε ξεγελά -μία νέα, όμορφη και πάντα με χαμόγελο γυναίκα- όμως η Ελένη Βρεττού όταν ξεκινά μία διαπραγμάτευση είναι προσηλωμένη στο στόχο της μέχρι να κλείσει το καλύτερο deal.
Και αποδεικνύει καθημερινά στην πράξη πως «πως το φύλο δεν έχει απολύτως καμιά σχέση με τις επιδόσεις και την επιτυχία. Αντίθετα οι γυναίκες έχουν πλεονέκτημα διότι κατά κανόνα επικοινωνούν καλύτερα με το περιβάλλον τους, είναι ευέλικτες και διορατικές και διαθέτουν υψηλό δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης και ενσυναίσθηση».
Αυτή η συνέντευξη για την Ημέρα της Γυναίκας έγινε εκ του μακρόθεν, όμως η αμεσότητα της «ωραίας Ελένης» σε κερδίζει και μέσα από την οθόνη του υπολογιστή.
Ο τραπεζικός κλάδος –παρότι μία γυναίκα η Κριστίν Λαγκάρντ- ηγείται σήμερα της ΕΚΤ, εξακολουθεί να είναι ανδροκρατούμενος. Αυτό το στερεότυπο υπήρξε ανασταλτικός παράγοντας έστω στα πρώτα βήματα σας, ή δυσκόλεψε την πορεία σας στον χώρο;
Πιστεύω ότι το πρόβλημα δεν είναι τόσο έντονο όταν γυναίκες εισέρχονται στον κλάδο. Σήμερα όλο και περισσότερες γυναίκες επιλέγουν τον κλάδο, έχουν υψηλή κατάρτιση, δεξιότητες και επιδόσεις που απαξιώνουν στην πράξη τα στερεότυπα και τις όποιες πρακτικές έχουν κληρονομηθεί από το παρελθόν. Το θέμα είναι τι ευκαιρίες και τι περιβάλλον δημιουργούμε στις γυναίκες προκειμένου να μπορέσουν να κατακτήσουν υψηλότερες θέσεις ειδικά όταν θα πρέπει να συμβιβάσουν και το όνειρό τους όχι μόνο για καριέρα αλλά και για οικογένεια, έτσι ώστε τελικά να μην τίθεται καν το δίλημμα επιλογής.
Οσον αφορά εμένα, ξεκινώντας την επαγγελματική μου διαδρομή ήξερα ότι μπαίνω σε έναν κόσμο όπου πράγματι, για πολλούς λόγους -που πάντως δεν είναι μόνο θέμα στερεοτύπων- υπήρχε και υπάρχει ακόμα συνάρτηση μεταξύ της ανέλιξης και του φύλου. Θα έλεγα όμως ότι αυτό με πείσμωσε περισσότερο παρά με απέτρεψε στην πορεία μου. Ενιωθα ότι όφειλα στον εαυτό μου και στα όνειρα που είχα για το μέλλον, -αλλά και σε όσους πίστεψαν σε εμένα- να αναμετρηθώ με κάθε πρόκληση που θα συναντούσα αξιοποιώντας όλες μου τις δυνάμεις.
Οπως πιστεύω, και κάθε γυναίκα στους δύσκολους επαγγελματικούς χώρους, ένοιωσα και εγώ κάποιες φορές πως χρειάζεται περισσότερος κόπος και προσπάθεια για να αποδείξεις την αξία σου, να ξεπεράσεις τη δυσπιστία ορισμένων -ακόμα και αν αυτή δεν είναι συνειδητή και αυτό εν τέλει σε κάνει πιο ανθεκτική και επίμονη παρά τις δυσκολίες.
Είναι αλήθεια δυστυχώς ότι συνολικά στον χρηματοπιστωτικό τομέα διεθνώς, δυστυχώς, το ποσοστό των γυναικών μειώνεται δραματικά, όσο ανεβαίνουν τα επίπεδα των διοικητικών θέσεων. Στις ανώτατες διοικητικές θέσεις οι γυναίκες δύσκολα περνάνε από το μονοψήφιο σε διψήφιο ποσοστό. Παρόλα αυτά, είναι ελπιδοφόρο ότι φαίνεται ότι κάτι αλλάζει έχοντας πρόσφατα παραδείγματα όπου τελικά δίνεται η ευκαιρία σε γυναίκες να αναλάβουν ακόμη και ανώτερες διοικητικές θέσεις, όπως πρόσφατα στη Citi όπου επέλεξε για πρώτη φορά γυναίκα για CEO.
Πώς είναι να ηγείται μια γυναίκα των εταιρικών χρηματοδοτήσεων; Το φύλο δυσκολεύει ή διευκολύνει;
Δε νομίζω ότι είναι μια θέση που παίζει ρόλο το φύλο για να είμαι ειλικρινής. Οπως σε όλες τις δουλειές και όλους τους κλάδους, υπάρχουν αυτοί που ανταποκρίνονται με επιτυχία στις απαιτήσεις του ρόλου και αυτοί που δεν το κάνουν και τόσο καλά. Βρίσκω την τραπεζική και το επιχειρείν ότι είναι ένας συναρπαστικός κλάδος με ανεξάντλητο πεδίο δραστηριότητας και αρκετή δημιουργικότητα παρά την τεχνοκρατική του φύση. Είναι ένας κλάδος όμως που ισορροπείς ανάμεσα στην πίστη και στον κίνδυνο, οροθετείται από κανόνες αλλά απαιτεί και ευελιξία και συχνά καλείσαι να πάρεις καίριες αποφάσεις στη διαχείριση της σχέσης με τον πελάτη κάνοντας και αρκετές δύσκολες συζητήσεις. Είναι μια ζωντανή και δημιουργική σχέση, μια συνεχής πρόκληση που έχει μετρήσιμο αποτέλεσμα και τελικά αυτό που μετράει είναι η προσέγγιση και ο χειρισμός και όχι το φύλο όποιου παίρνει την απόφαση.
Στην πράξη -θα έλεγα σπάνια βέβαια- και κυρίως όταν δεν έχει προϋπάρξει συνεργασία και ξεκινάμε από την αρχή, έχω διαπιστώσει κάποια επιφυλακτικότητα είτε εκ μέρους πελατών είτε από νέους συνεργάτες. Αλλά όταν μένεις προσηλωμένος στο στόχο και το αποτέλεσμα, δημιουργείται το αναγκαίο πλαίσιο εμπιστοσύνης. Και πάνω σε αυτή τη βάση χτίζεται μια παραγωγική σχέση. Πάντα το αποτέλεσμα έχει πιο πολύ δύναμη από οποιοδήποτε στερεότυπο και συνεπώς κάμπτονται οι όποιες καχυποψίες και επιφυλάξεις εκ του αποτελέσματος. Τα αποτελέσματα που καταγράφουμε, και τα οποία όπως είπα είναι μετρήσιμα, δείχνουν πως το φύλο δεν έχει απολύτως καμιά σχέση με τις επιδόσεις και την επιτυχία.
Θα ήθελα όμως επίσης να προσθέσω πως η γυναικεία ιδιοσυγκρασία μπορεί να προσδώσει πλεονεκτήματα στον τρόπο που λειτουργούμε και στον επαγγελματικό χώρο. Οι γυναίκες κατά κανόνα επικοινωνούν καλύτερα με το περιβάλλον τους, είναι ευέλικτες και διορατικές, ενώ κατά διαθέτουν υψηλό δείχτη συναισθηματικής νοημοσύνης και ενσυναίσθηση.
Για μία γυναίκα είναι αυξημένος ο βαθμός δυσκολίας καθιέρωσης στον χώρο που έχει επιλέξει; Στο να αναλάβει θέσεις ευθύνης;
Οπως ήδη είπα, πολλές φορές χρειάζεται πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια από μια γυναίκα για να εξελιχθεί επαγγελματικά και να διακριθεί όπως της αξίζει, γιατί θα πρέπει να ξεπεράσει στην πράξη, δηλαδή με τις ικανότητες, τη δουλειά της και την προσωπικότητά της, τα όποια ξεπερασμένα στερεότυπα. Θα έλεγα μάλιστα ότι οι δυσκολίες πολλές φορές όχι μόνο δεν αποθαρρύνουν, αλλά λειτουργούν σαν ένα επιπλέον κίνητρο, δεν επιτρέπουν το «βόλεμα» και κάνουν τις γυναίκες ακόμα πιο μαχητικές και επίμονες, ώστε να διεκδικούν με πάθος τους στόχους τους και να αγνοούν τις προκαταλήψεις.
Από την άλλη πλευρά, όλο και περισσότερο γίνεται κατανοητό πως αυτό που μετράει είναι το αποτέλεσμα και η συνολική επίδοση μιας ομάδας ή μιας επιχείρησης, σε ένα κόσμο που αλλάζει ραγδαία, γίνεται όλο και πιο ανταγωνιστικός και «αδιαφορεί» για το φύλο της υπογραφής κάτω από το αποτέλεσμα. Θα έλεγα πάντως πως σήμερα όλο και πιο δύσκολα επιβιώνουν τα αναχρονιστικά στερεότυπα, τόσο μέσα σε ανδροκρατούμενους ακόμα επαγγελματικούς χώρους όσο και στο επίπεδο των θεσμών και της οργάνωσης των χώρων δουλειάς και δημιουργίας.
Μιλώντας και λίγο προσωπικά και για να μην τα ωραιοποιούμε όλα, κι εγώ έχω βιώσει στην καριέρα μου διακρίσεις λόγω φύλου, ειδικά στη διεκδίκηση υψηλότερων θέσεων. Αλλά ποτέ δεν άφησα αυτό να με καταβάλει. Νομίζω είναι βασικό κι εμείς ως γυναίκες να ξεφύγουμε από την παγίδα να διεκδικούμε θέσεις μόνο λόγω αναγκαστικής θεσμικής ποσόστωσης ή φύλου. Πρέπει όλη η κοινωνία να κατευθυνθεί προς το «ποιος είναι ο καλύτερος για τη θέση» γιατί τότε θα μπορούμε να μιλάμε για πραγματική αξιοκρατία. Προσωπικά οι ευκαιρίες σε εμένα ήρθαν όχι λόγω ποσόστωσης αλλά χάρη σε χαρισματικούς ανθρώπους που συνεργάστηκα και πίστεψαν σε εμένα εξ αρχής δίνοντας μου τις αντίστοιχες ευκαιρίες,
Πέρα από την επαγγελματική επιτυχία που πιστοποιείται άλλωστε από την εξέλιξη, ποιο είναι το κέρδος σε ανθρώπινο επίπεδο, πώς μετράει το κέρδος μια γυναίκα;
Εξαρτάται από τον κώδικα αξιών και τις προτεραιότητες του κάθε ανθρώπου και όχι μόνο για μια γυναίκα γενικότερα για τον κάθε άνθρωπο. Το τι σημαίνει κέρδος, πως το αξιολογούμε και πως το αξιοποιούμε, για μένα είναι ένα σύνθετο και πολύ ουσιαστικό ζητούμενο. Και κρίνεται καθημερινά. Ο απολογισμός για να είναι θετικός θα πρέπει να δείχνει πως, μέσα από τη στάση μας, τις επιλογές μας, την ποιότητα των στόχων αλλά και των μέσων για να τους πετύχουμε, γινόμαστε συνεχώς καλύτεροι, μαθαίνουμε συνεχώς, βοηθάμε άλλους ανθρώπους να εξελιχθούν και τελικά έχουμε ένα αποτύπωμα θετικό και σε επαγγελματικό, και σε κοινωνικό και σε προσωπικό/οικογενειακό επίπεδο. Για μένα το πιο σημαντικό θα είναι κάνοντας τον τελικό απολογισμό μου μετά από χρόνια να ξέρω ότι έχω αποτελέσει ένα θετικό πρότυπο συμπεριφοράς και επαγγελματικά και προσωπικά και για νέους επαγγελματίες αλλά κυρίως για τα παιδιά μου.
Τι «χάνει» μια γυναίκα καριέρας; Πόσο μπορεί να ισορροπεί ανάμεσα σε καριέρα και οικογένεια;
Μιλάμε συχνά για απώλειες ή θυσίες που πρέπει να κάνει μια γυναίκα αν θέλει να κάνει καριέρα. Δεν θα συμφωνήσω. Είναι ένα ακόμα στερεότυπο. Και εμείς οι γυναίκες πρώτες πρέπει να το απορρίψουμε καθώς μπορεί να οδηγήσει κάποιες γυναίκες να ταυτίζουν μέσα τους τις δυσκολίες και τις προκλήσεις με τις απώλειες και τις θυσίες. Μπορεί έτσι να απογοητευτούν εύκολα και να βρεθούν αντιμέτωπες με ψεύτικα διλήμματα που συνήθως αντιπαραθέτουν την επαγγελματική με την προσωπική και οικογενειακή ζωή.
Αν μια γυναίκα νοιώθει πως κάνει προσωπικές θυσίες διεκδικώντας τα επαγγελματικά της όνειρα, ή και το αντίθετο, δεν θα μπορέσει να λειτουργήσει καλά ούτε στο ένα ούτε στο άλλο πεδίο, και τελικά θα αδικήσει τον εαυτό της και θα μειώσει την πραγματική της αξία και τις δυνατότητές της. Προσωπικά πιστεύω ότι το κλειδί της ισορροπίας τελικά είναι το περιβάλλον σεβασμού που χτίζεται μέσα στο σπίτι. Από τη μία είναι βασικό και οι γυναίκες να διαχωρίσουν τους 2 ρόλους: το σπίτι δε χρειάζεται μια «κυρία διευθύντρια», αλλά μια μαμά και σύζυγο με την παραδοσιακή έννοια του ρόλου και αντίστοιχα ένα σύντροφο χωρίς ανασφάλειες ή κόμπλεξ να αναλαμβάνει ίσο βάρος και να ενθαρρύνει αντί να αποτρέπει την εξέλιξη της γυναίκας.
Πόσο κατανοούν τα παιδιά ότι η μαμά λείπει ταξίδι για δουλειά;
Οφείλω να ομολογήσω ότι δεν είναι πάντα εύκολο και δυστυχώς είναι ακόμα πιο δύσκολο όταν τα παιδιά είναι μικρά ακόμα όπως στη δική μου περίπτωση και δεν κατανοούν απαραίτητα τις υποχρεώσεις και τη φύση της δουλειάς. Θυμάμαι την πρώτη φορά που έκλαιγαν τα παιδιά μου γιατί έπρεπε να φύγω επαγγελματικό ταξίδι, έκλαιγα κι εγώ μαζί τους. Τη δεύτερη φορά όμως ήταν λιγότερο δραματικό και την τρίτη σχεδόν είχαμε συνηθίσει οικογενειακώς. Βέβαια για να «συνηθίσει» η οικογένεια, χρειάζεται πολύ καλή επικοινωνία και να είναι και ο σύζυγος υποστηρικτικός και παρών, όπως ευτυχώς συμβαίνει σε εμένα. Όσο μεγαλώνουν τα παιδιά σε ένα περιβάλλον όπου υπάρχει αποδοχή, σεβασμός, επικοινωνία και αγάπη, σταδιακά κατανοούν και θεωρούν πλέον φυσικό και αυτoνόητο πως και η μαμά και ο μπαμπάς πρέπει να ανταποκρίνονται με υπευθυνότητα και στον επαγγελματικό τους ρόλο. Αλλά αυτό δε σημαίνει ελλειμματική σχέση με τα παιδιά, μάλλον περισσότερο τα βοηθάει να αποκτήσουν πρότυπα για τη δική τους μελλοντική εξέλιξη.
Ο κόσμος αλλάζει, θα αλλάξει όμως και η νοοτροπία απέναντι στις γυναίκες; Θα δούμε μία γυναίκα να αναλαμβάνει CEO σε ελληνική τράπεζα;
Γιατί όχι. Εξάλλου δεν πιστεύω πως το γεγονός ότι ακόμα δεν έχει γίνει οφείλεται σε μια ξεπερασμένη αντίληψη για τις γυναίκες. Είναι θέμα συγκυρίας και χρόνου. Δεν μπορώ να φανταστώ πως τα αρμόδια όργανα ή το διοικητικό συμβούλιο ή και οι μέτοχοι μιας τράπεζας, θα έκαναν ποτέ επιλογές προσώπων, με γνώμονα όχι την αποδεδειγμένη αξία τους, αλλά το φύλο τους.
Το metoo ήρθε και στην Ελλάδα, θα ήθελα ένα σχόλιο, και να ρωτήσω έχετε δεχτεί σεξουαλική παρενόχληση, λεκτική βία; Και πώς αντιδράσατε;
Ευτυχώς έχω υπάρξει τυχερή και δεν έχω υπάρξει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης ή λεκτικής βίας στην καριέρα μου. Ομως νομίζω το ζητούμενο δεν είναι τόσο αν η ίδια έχω υπάρξει θύμα ή όχι, αλλά τι μπορώ να κάνω εγώ έχουσα μια θέση ευθύνης προκειμένου τόσο να αποτρέψω τον οποιοδήποτε εν δυνάμει θύτη από το να προβεί σε μια τέτοια ενέργεια ή αντίστοιχα αν αυτό δυστυχώς συμβεί, πώς θα νιώσει το θύμα ότι μπορεί να καταγγείλει άμεσα το περιστατικό, να επέμβουμε και να μην έχουμε τα φαινόμενα περαιτέρω εκφοβισμού του θύματος ψυχολογικά πλέον. Από την άλλη με προβληματίζει αν αυτό οδηγήσει τελικά σε μια υπερβολή όπου η παραμικρή φιλοφρόνηση που γίνεται καλοπροαίρετα ή προφορική επίπληξη σε ένα επαγγελματικό περιβάλλον πίεσης ή έντασης παρεξηγείται και θεωρείται «βία». Πρέπει και εκεί να ισορροπήσουμε διαφορετικά θα καλλιεργηθεί ένα περιβάλλον αντίστροφου εκφοβισμού.
Κάνοντας μια συνολική αναδρομή της επαγγελματικής σας ζωής, πώς διαμορφώνεται το ισοζύγιο;
Αυτό που μπορώ να πως είναι πως πάντα προσπάθησα και συνεχίζω να προσπαθώ να είμαι συνεπής με τις επιλογές μου, να κάνω το καλύτερο που μπορώ ώστε να δίνω αξία στη δουλειά μου και να συνεργάζομαι αρμονικά και δημιουργικά με τους συνεργάτες μου. Στο βαθμό που πετυχαίνω να συμβάλλω θετικά στους επαγγελματικούς μας στόχους, να βελτιώνω συνεχώς τον τρόπο που δουλεύω και να βλέπω το αποτέλεσμα της προσπάθειας, προσωπικής και συλλογικής, νοιώθω πραγματικά μια βαθιά ικανοποίηση, μια πληρότητα.
Η μεγαλύτερη δικαίωση έρχεται όταν νιώθω ότι αυτό που κάνω έχει θετικό αποτέλεσμα και στους γύρω μου φέρνοντας θετική αλλαγή στην κουλτούρα, εξελίσσοντας νέους ανθρώπους, και δημιουργώντας σχέσεις εμπιστοσύνης και αλληλοστήριξης. Θα έλεγα πως μέχρι σήμερα η επαγγελματική μου διαδρομή είχε δυσκολίες, προκλήσεις ακόμα και αστοχίες αλλά και δικαίωση και πολύτιμες εμπειρίες. Είναι μια διαδρομή για μένα συναρπαστική και αυτό με κρατά συνεχώς σε μια δημιουργική εγρήγορση. Πάντως είναι νωρίς να κρίνω την πορεία μου, θεωρώ ότι έχω ακόμη πολύ δρόμο μπροστά μου και όπως λέει και το τραγούδι «κι αν μας αντέξει το σκοινί θα φανεί στο χειροκρότημα».
Ποιο είναι τελικά το μυστικό της επιτυχίας;
Δεν υπάρχουν μυστικά ούτε συνταγές επιτυχίας. Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και διαμορφώνει την δική του μοναδική «ιστορία». Επίσης για κάθε άνθρωπο, η επιτυχία έχει διαφορετικό περιεχόμενο. Το σίγουρο είναι πως τίποτα δεν χαρίζεται. Αν υπάρχει ένα μυστικό αυτό έχει να κάνει με την ικανότητα να γνωρίσει κάποιος τον εαυτό του, να κάνει ελεύθερα τις επιλογές που εκφράζουν τις πραγματικές του ανάγκες, να έχει ξεκάθαρους στόχους αλλά και αξίες και να εξοπλιστεί με τις ικανότητες που θα του επιτρέψουν να διεκδικήσει τα όνειρα και τους στόχους του.
Διαβάστε επίσης:
Ιουλία Τσέτη: «Ηθική μας υποχρέωση να επενδύουμε τα χρήματά μας στην Ελλάδα»
Mαρία Συρεγγέλα: Όσα πρέπει να ξέρετε για τη νέα υφυπουργό Εργασίας
Ακολουθήστε το Portraits στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση