Από την αρχή ο Δεσμός τοποθετήθηκε στο κέντρο των γεγονότων που στροβίλισαν την κοινωνία της κρίσης με (τουλάχιστον) τρία καινοφανή χαρακτηριστικά: διαφάνεια, συνέργεια, αποτελεσματικότητα.
Tο πρόδηλο πάθος και ο προοδευτικός χαρακτήρας, που μεταλαμπάδευσαν στον Δεσμό οι επτά γυναίκες οι οποίες απαρτίζουν το Δ.Σ. φαίνεται ότι αλλάζει και το πρόσωπο της φιλανθρωπίας στην Ελλάδα, στις τρεις εκφάνσεις της: «επωφελούμενους», δωρητές και ΜΚΟ.
Ως hub ή κόμβος ανάμεσα στους υποψήφιους δωρητές και τις φιλανθρωπικές οργανώσεις, μοιάζει ipso facto στρατηγικά τοποθετημένος για να εμφυσήσει πρόοδο. Με κεντρικό σκοπό να ανταποκριθεί σε όποια ανθρώπινη ανάγκη προσφέροντας αγαθά και υπηρεσίες κάθε είδους -και μάλιστα sur mesure.
Οι κυρίες Αλεξία Κατσαούνη (πρόεδρος), Λένα Παπαλεξοπούλου (αντιπρόεδρος), Μαρίνα Σωτηρίου (γραμματέας), Έφφη Στρατάκη (ταμίας), Μυρτώ Αναστασοπούλου (μέλος), Ελένη Μπαθιανάκη (μέλος), Λάρα Σταφυλοπάτη (μέλος) έχουν ουσιαστικά δράσει ως παγοθραυστικό προόδου στην ελληνική κοινωνία εκ συστάσεως του Δεσμού το 2012.
Με την καθοριστική συμβολή συνεργατών όπως μεταξύ άλλων η διευθύντρια σχεδιασμού και ανάπτυξης και συνιδρύτρια Εκάβη Βαλλερά.
Όχι με ηχηρές εκδηλώσεις. Με καθημερινές, αόρατες κινήσεις με τις οποίες συμβάλλει καθοριστικά στην κινητοποίηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας που δεν μπορούν πάντα να υποκινήσουν οι εκατοντάδες οργανισμοί της χώρας.
Προοδευτικό πνεύμα
Ο Δεσμός συναντήθηκε με περισσότερους από οκτακόσιους εξ αυτών εδραιώνοντας δίκτυο επικοινωνίας ανάμεσά τους: «καταγράφουμε λεπτομερώς τις ανάγκες τους και τις επικαιροποιούμε συστηματικά» επισημαίνει η τελευταία. «Δεν μας αρκεί η ανακούφιση επειγουσών αναγκών αλλά το μέλλον, η πρόληψή τους, πώς θα αναπτυχθούν και θα προχωρήσουν».
Έτσι αναδύθηκε η χαίνουσα πληγή στον φιλανθρωπικό χάρτη: οι περισσότερες ΜΚΟ δεν διέθεταν λεφτά για πρόσληψη προσωπικού.
Τότε θεσπίστηκε το πρόγραμμα Δεσμός για τους νέους: ετήσια επιδότηση θέσεων εργασίας για νέους και ανέργους σε ΜΚΟ. Έλαβαν πάνω από εκατό αιτήσεις και κατά 86% οι εργαζόμενοι διατήρησαν τη θέση τους και μετά το πέρας του έτους.
Ενδεικτικό της προοδευτικής νοοτροπίας τους ότι κάλεσαν την Deloitte (έναν τρίτο, ανεξάρτητο οργανισμό) να αξιολογήσει τη δράση τους όπως αναφέρει η Ελένη Μπαθιανάκη. Έτσι προσμετρήθηκε η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων και το οικονομικό, κοινωνικό αποτύπωμα του Δεσμού από έναν τρίτο, ανεξάρτητο οργανισμό: κάθε ευρώ στον Δεσμό μεταφράζεται σε εννέα ευρώ για την κοινωνία. Ακόμη πιο εντυπωσιακό φαντάζει αυτό το νούμερο όταν συγκρίνεται με τον μέσο πολλαπλασιαστή των ευρωπαϊκών ΜΚΟ που διαμορφώνεται περίπου στο πέντε.
«Ψάξαμε πάρα πολύ να δούμε πώς μπορούμε πραγματικά να καλύψουμε ένα κενό, να δημιουργήσουμε κάτι με ουσιαστικό νόημα. Όχι δικό μας και ανταγωνιστικό αλλά κάτι που να λειτουργεί μαζί με τους άλλους, συμπληρωματικά και συνεργατικά» υπογραμμίζει η γραμματέας Μαρίνα Σωτηρίου.
Το 2013 η τότε (πρώτη) πρόεδρος του Δεσμού και νυν υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Νίκη Κεραμέως συνάντησε τον τότε Πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά για το ζήτημα της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης που ελλείψει κινήτρων βρισκόταν εν υπνώσει.
Ίσχυε μάλιστα το οξύμωρο αντικίνητρο (εν μέσω κρίσης) ότι η εταιρική φιλανθρωπία σε είδος υπόκειται σε ΦΠΑ. Πιο οικονομική απέβαινε η καταστροφή προϊόντων για μία εταιρεία τροφίμων παρά η μοιρασιά τους.
Στο πρώτο ραντεβού επιλύθηκε το ζήτημα αμελλητί και η νομοθεσία που πέρασε τον Απρίλιο του 2014 (η πιο προοδευτική στην Ευρώπη επί του παρόντος), απαλλάσσει τις εταιρείες από το ΦΠΑ στις δωρεές σε είδος.
Η Νίκη Κεραμέως παραιτήθηκε τότε από πρόεδρος του Δεσμού για να αναλάβει τα βουλευτικά της καθήκοντα.
Η αγγλοσαξονική κουλτούρα παρεισφρέει στην Ελλάδα
Ο εθελοντισμός κυλάει στις φλέβες όλων των μελών του Δ.Σ., που επέστρεψαν στην Ελλάδα της κρίσης ύστερα από επαγγελματική δράση και σπουδές στις ΗΠΑ και στην Αγγλία.
Η πρόεδρος Αλεξία Κατσαούνη μετέφερε στον Δεσμό όλο το know how από την εξειδίκευσή της στο λίκνο της φιλανθρωπικής κουλτούρας στη Νέα Υόρκη. Εργαζόταν στους New York Knicks στο κομμάτι της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και την κοινωνική δράση των παιχτών εκτός γηπέδου.
«Πέραν του ότι ήταν υποχρεωτικό από το πανεπιστήμιο» διευκρινίζει η Μυρτώ Αναστασοπούλου που σπούδασε Κοινωνιολογία, «ο εθελοντισμός αποτελούσε μέρος της καθημερινότητάς μας. Θα μου πρότειναν οι φίλοι να πάμε σε soup kitchens ή σε womens’ shelters. Αλλά πρέπει να συνηθίσει κανείς σε αυτό από μικρή ηλικία, να μην το θυμάται μόνο τα Χριστούγεννα».
Έτσι χαράσσουν το δρόμο ώστε να αλλάξει η νοοτροπία του μέσου Έλληνα. «Πώς θα επιτευχθεί αυτό; μέσα από τη νέα γενιά και τα σχολεία» παρατηρεί η αντιπρόεδρος Λένα Παπαλεξοπούλου, προσωπικό όραμα της οποίας αποτελεί το πρόγραμμα Νοιάζομαι και δρω.
Μέσα σε πέντε χρόνια έχει φτάσει σε πεντακόσια σχολεία «απ’ άκρη σε άκρη και στις δεκατρείς περιφέρειες της χώρες και τις πολύ απομακρυσμένες περιοχές», διευκρινίζει. «Έχουμε αγγίξει ψυχούλες» 62.000 μαθητών (από το νηπιαγωγείο ως το Λύκειο) και πάνω και 5.000 εκπαιδευτικούς -συνολικά το 5% της μαθητικής κοινότητας.
Το πρόγραμμα αποτελείται από δύο επίπεδα: το θεωρητικό (τι συνιστά φιλανθρωπία;) όπου σχεδιάζουν τη δράση τους και το βιωματικό (πώς προσφέρουμε;) όπου περνάνε στην υλοποίησή της.
Εφαρμόστηκε και σε ειδικά και δεύτερης ευκαιρίας σχολεία. Με την ενσωμάτωση και δραστηριοποίησή τους, ενδυνάμωσε τους συμπολίτες αυτούς στους οποίους συνήθως στοχεύει να στηρίξει η φιλανθρωπία.
Εφαρμόζουν διαρκώς φρέσκες ιδέες όπως η επινόηση με τα αντίδωρα που μπορεί κανείς να αγοράσει μέσω Δεσμού και το αντίτιμό τους να μεταφραστεί σε αγαθά για ευπαθείς ομάδες (από τρόφιμα και προϊόντα υγιεινής ως σχολικές τσάντες και τάμπλετ).
In situ αντιμετώπιση κρίσεων
Η γρήγορη ανταπόκριση του Δεσμού στην τραγωδία στο Μάτι ξεχωρίζει ως παράδειγμα αποτελεσματικότητας, άμεσης δράσης και εμπιστοσύνης από τους δωρητές του Δεσμού. Η Εκάβη Βαλλερά και ο συντονιστής προγραμμάτων Χρήστος Παϊκόπουλος βρέθηκαν στο πεδίο την επόμενη ημέρα καταγράφοντας ανάγκες.
Λίγες μέρες αργότερα η Έφφη Στρατάκη κατέβηκε με άλλο καπέλο στην περιοχή. Κατά τύχη άκουσε την επικεφαλής των Γιατρών χωρίς σύνορα να διαπιστώνει ότι «εάν δεν υπήρχε ο Δεσμός που μοίρασε τις μάσκες τις πρώτες μέρες, δεν θα μπορούσαμε να μείνουμε στην περιοχή».
Η Αλεξία Κατσαούνη θυμάται τη δεύτερη μέρα της πυρκαγιάς να σηκώνει το τηλέφωνο και ένας κύριος να ανακοινώνει ότι η εταιρεία του επιθυμεί να προσφέρει μεγάλο ποσό για την αντιμετώπιση της κρίσης χωρίς προτού ανακοινωθεί το ακριβές πλάνο του Δεσμού για την περιοχή.
Δέχτηκε και του αντιπρότεινε να το διαφημίσει: «Έτσι χωρίς να έχουμε ανακοινώσει call to action μαζέψαμε 200.000€ σε δωρεές και τότε ήρθε η Ευρωπαϊκή τράπεζα επενδύσεων αφού ολοκλήρωσε πολύ λεπτομερή και αξιοκρατική διαδικασία επιλογής οργανισμού για να συμβάλει στην περιοχή».
Κανένας άλλος Οργανισμός στην Ελλάδα δεν έχει απολαύσει χρηματοδότησή της. Ο Δεσμός έβαλε κάτω τα νούμερα και στη μετέπειτα συνάντηση με την Ευρωπαϊκή τράπεζα επενδύσεων έλαβε ακόμη 270.000 ευρώ για το Μάτι.
Διαφάνεια και εμπιστοσύνη
Η διάχυτη εμπιστοσύνη που απολαμβάνει το σωματείο εδράζεται στην πολιτική διαφάνειας που αποτέλεσε εξαρχής θεμέλιο λίθο τους. «Κάτι που ίσως μας διαφοροποίησε από άλλους, ήταν ότι ο Δεσμός δεν έδωσε ποτέ λεφτά. Αν πάω να δώσω λεφτά, ένα ευρώ μπορεί κάπου να χαθεί. Στην αρχή μοιράζαμε μόνο αγαθά. Κάποια στιγμή αρχίσαμε να δεχόμαστε μετρητά αλλά μόνο με πολύ συγκεκριμένο σχέδιο ενώ τα μετατρέπουμε αμέσως σε προϊόν και υπηρεσίες» εξηγεί η Λένα Παπαλεξοπούλου.
«Ο δωρητής παίρνει αποδείξεις και για το τελευταίο λεπτό που αξιοποιείται», εξηγούν. Και «προσκαλούμε τους δωρητές να βρίσκονται κοντά μας σε κάθε βήμα, όταν σχεδιάζουμε, όταν υλοποιούμε, όταν παραδίδουμε, στον απολογισμό, ακόμη και στην παρουσίαση στο τέλος με φωτογραφίες», επισημαίνει η Λάρα Σταφυλοπάτη. «Αυτό δημιουργεί στενή σχέση ανάμεσά τους, νιώθουν και εκείνοι ότι συμμετέχουν ενεργά σε κάθε δωρεά».
Το μέλλον
«Η κινητήριος δύναμη για το έργο μας είναι το απλό, ζεστό ευχαριστώ από έναν επωφελούμενο. Έναν κάτοικο στο Μάτι που μας ευχαριστεί γιατί ήμασταν, είμαστε εκεί», ομολογεί η Ελένη Μπαθιανάκη.
Παρότι Δ.Σ. γένους θηλυκού, εκείνες εύχονται να συναντήσουν στο μέλλον περισσότερους άνδρες στην καθημερινότητα του εθελοντισμού και να τους εντάξουν ενεργά στην Ομάδα τους. Όπως συμβαίνει στην Αμερική, σημειώνει η Μυρτώ Αναστασοπούλου.
Επιπλέον η φιλανθρωπία θα εξελιχθεί ολοένα και περισσότερο προς ένα μοντέλο cause based, που σημαίνει ότι οι δωρητές θα επιλέγουν πλέον τον μεγάλο στόχο και θα προχωρούν σταδιακά, στρατηγικά και με προσήλωση στην επίτευξή του.
Όπως και στο πλαίσιο των βιωματικών δράσεων, ένα κορίτσι της τρίτης δημοτικού κράτησε το χέρι μιας γιαγιάς. Εκείνη απάντησε: «ευχαριστώ, τρία χρόνια έχει να με ακουμπήσει άνθρωπος που δεν είναι γιατρός».
Ο Δεσμός έχει δημιουργήσει αξία επτά εκατομμυρίων ευρώ αλλάζοντας τη ζωή τουλάχιστον 136.000 ανθρώπων και δεν έχει κλείσει ούτε δέκα χρόνια ζωής.