Τρεις μήνες μετά την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου και τίποτε δεν έχει ξεχαστεί για τους Έλληνες επαναστάτες που βρίσκονται στην δυσκολότερη και πλέον αμφίρροπη στιγμή του Αγώνα.
Το ίδιο όμως και για τις Ελληνίδες, μεταξύ των οποίων η Ευανθία Καΐρη, νεαρή λόγια της εποχής, που, συγκλονισμένη από το φοβερό γεγονός, θα θελήσει να μεταφέρει στο χαρτί όλα τα συναισθήματα του πόνου και της θλίψης, που γέννησε αυτή η τραγωδία, υποκλινόμενη ταυτόχρονα στην αγωνιστικότητα και την αυτοθυσία των πολιορκημένων.
Το έργο της «Νικήρατος», ένα ιστορικό «δράμα εις τρεις πράξεις, υπό ελληνίδος τινός συντεθέν» θα γίνει το πρώτο ελληνικό, θεατρικό έργο για την Επανάσταση του ΄21, θα τυπωθεί αμέσως, το 1826 στο Ναύπλιο, αλλά και θα παρασταθεί σε διάφορες πόλεις τα επόμενα χρόνια.
Όσο για την ίδια, θα γίνει μία από τις πρώτες θεατρικούς συγγραφείς της νεότερης Ελλάδας, παρ’ ότι δεν το υπογράφει ούτε καν με τα αρχικά της «κατεχόμενη από υπερβάλλουσαν συστολήν, η οποία έρχεται εις αντίφασιν προς την ζωηρότητα της φαντασίας» της, όπως θα γραφτεί γι’ αυτήν.
Αυτό το έργο ο «Νικήρατος», με τον επώνυμο ήρωα, έναν Έλληνα στρατηγό, που προσπαθεί να σώσει τα παιδιά του, φυγαδεύοντάς τα από το Μεσολόγγι παρουσιάζεται σήμερα στις 7.30 το βράδυ από το Μουσείο Φιλελληνισμού υπό μορφήν θεατρικού αναλογίου, που θα μεταδοθεί ζωντανά μέσω του καναλιού του μουσείου.
Πρόκειται για ένα κείμενο άλλωστε, που λειτούργησε ως μανιφέστο προς τους φιλέλληνες της εποχής, δεδομένου ότι η Ευανθία Καΐρη υπήρξε και μία από τις συντάκτριες της «Επιστολής Ελληνίδων τινών προς τας Φιλελληνίδας», που είχε δημοσιευθεί ανώνυμα το 1825 ως έκκληση προς τις γυναίκες της Ευρώπης για να βοηθήσουν την Ελλάδα.
Αυτή η ανοικτή επιστολή, μάλιστα, είχε μεταφραστεί το 1826 από τον Τζόρτ Λη, γραμματέα των Ελλήνων απεσταλμένων στο Λονδίνο, Ανδρέα Λουριώτη και Ιωάννη Ορλάνδο στα 1824-1827, μετά από παρότρυνση της Ελληνικής Επιτροπής.
Η καταγγελία
Έμπλεος συγκινησιακής φόρτισης και λυρισμού, ο «Νικήρατος» διακρίνεται ταυτόχρονα όμως και από έντονο πολιτικό προβληματισμό, καθώς η Ευανθία Καΐρη καταγγέλλει μέσα από το έργο τους ξένους και τις Μεγάλες Δυνάμεις για την αδιαφορία τους απέναντι στον αγώνα των Ελλήνων, ενώ αντίθετα βοηθούν τους Τούρκους, χωρίς να κρύβει ωστόσο και τις ευθύνες της ελληνικής πλευράς για τις εμφύλιες διαμάχες.
«Υπήρξεν αδύνατον να λησμονήσω την νύκτα της 10ης του εφετεινού Απριλίου» -όπως γράφει η ίδια- «εκείνα τα ηρωικά φαντάσματα, τα παλαίοντα τόσας ημέρας με την πείναν και με τον θάνατον … τας ημιθανείς γυναίκας και τα μόλις πνέοντα παιδία … εκείνος των φίλων και συγγενών ο αποχωρισμός … αι οιμωγαί των μητέρων … εκείνοι οι ήρωες, όσοι απεφάσισαν να ενταφιασθούν υπό τα ερείπια του Μεσολογγίου, των υπονόμων αι εκρήξεις, αι φλόγες, τα χάσματα…, ήρχοντο πάντοτε εις την φαντασίαν μου και ήτον αδύνατον να την εφησυχάσω, εάν δεν απεφάσιζα να εκθέσω εγγράφως, όσα ενόμιζα, ότι έβλεπα και ήκουα».
Εξαιρετική μόρφωση
Αδελφή του μεγάλου διαφωτιστή Θεόφιλου Καΐρη _μικρότερή του κατά δεκαπέντε χρόνια_, και συνομιλήτρια του Αδαμάντιου Κοραή η Ευανθία Καΐρη (1799–1866) είχε γεννηθεί στην Άνδρο. Από νωρίς όμως ακολούθησε τον αδελφό της στη Σχολή του στις Κυδωνίες όπου πήρε εξαιρετική μόρφωση. Λίγο πριν την Επανάσταση ανέλαβε την διεύθυνση του Παρθεναγωγείου για να επιστρέψει όμως αργότερα στην Άνδρο και στη συνέχεια στη Σύρο.
Έκανε μεταφράσεις έργων κυρίως από τα γαλλικά, είχε αλληλογραφία με τον Κοραή και όπως αναφέρεται σε πολλά κείμενα το πνεύμα και η ευφυΐα της μάγευαν τους συνομιλητές της ενώ χάρις στο έργο της κατέκτησε μία θέση μεταξύ των λογίων εκείνης της εποχής.
Την ταυτότητά της ως συγγραφέως του «Νικήρατου» είχε αποκαλύψει το 1827 ο Αλέξανδρος Σούτσος με άρθρο του στην εφημερίδα «Ο Φίλος του Νόμου», γράφοντας: Αν και η κυρία Ευανθία ηθέλησεν από μετριοφροσύνην ανωνύμως να εκδώσῃ και ν’ αποποιηθή το καλόν και άξιον λόγου δράμα του Νικηράτου, ημείς όμως αγαπώντες να ενθαρρύνομεν τα προτερήματα και να διεγείρωμεν την ευγενή άμιλλαν, τολμώμεν να την κηρύξωμεν μητέρα του πονήματος τούτου, να την κατατάξωμεν εις τον χορόν των Μουσών».
Οι παραστάσεις
Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1827 σε πρόσφυγες στην Ερμούπολη, εκ νέου το 1830 στη Σύρο από τον πρώτο ελληνικό θίασο και στη συνέχεια από το θίασο Μιχαλόπουλου. Με τον τίτλο «Η άλωσις του Μεσολογγίου» ανέβηκε το 1837 στο θέατρο του Σκοντζόπουλου στην Αθήνα, καθώς και σε μία παράσταση που οργάνωσε Γγρμανός αξιωματικός με έλληνες ερασιτέχνες ηθοποιούς. Το 1838 δόθηκε παράσταση στο Μεσολόγγι. Πιθανώς, παίχτηκε και το 1869. Επίσης, παίχτηκε στην Καΐρειο Σχολή της Άνδρου.
«Τα παθήματά των, άτινα διεκτραγώδουν ανά τας οδούς και τας ρύμας και τα γνωσθέντα καθ’ άπαντα τον πεπολιτισμένον κόσμον ανδραγαθήματά των ενέπνευσαν εις τινα του Ναυπλίου κυρίαν, Ευανθία Καΐρη, το πρώτον πατριωτικόν δράμα, το οποίον εγράφη αλλά και εξεδόθη κατά την διάρκειαν της Ελληνικής Επαναστάσεως. Το έργον φέρει τον τίτλον «Νικήρατος», εγράφη δε τον Ιούνιον του 1826…», όπως γράφει ο Ν. Λάσκαρης στην «Ιστορία Νεοελληνικού Θεάτρου».
Η σημερινή απόδοση του έργου έχει ενδιαφέρον ότι θα γίνει από νέους ανθρώπους, μαθητές του 1 ου Πρότυπου ΓΕΛ Αθηνών – «ΓΕΝΝΑΔΕΙΟΥ», σε σύμπραξη με το Πειραματικό Μουσικό Γυμνάσιο – Λύκειο Παλλήνης. Θα προηγηθεί εισαγωγική ομιλία από την κυρία Ειρήνη – Ευανθία Καΐρη, απόγονου της Ευανθίας Καΐρη και μέλους της Συμβουλευτικής Επιτροπής της Εταιρείας για τον Ελληνισμό και Φιλελληνισμό και του Μουσείου Φιλελληνισμού.
Η παρακολούθησή της μπορεί να γίνει ζωντανά στο YouTube, και στο Facebook.
Διαβάστε επίσης:
Οι γυναίκες της Ευρώπης για τις γυναίκες της Επανάστασης: Έκθεση της Συλλογής Βαρκαράκη
Ελληνική Επανάσταση: Οι ήρωες του ξίφους και της γραφίδας, έκθεση στη Βουλή
Ακολουθήστε το Portraits στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση