Η Επανάσταση που δημιούργησε το σύγχρονο ελληνικό κράτος – Έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη

Η σημαντικότερη έκθεση, που έχει διοργανώσει το Μουσείο Μπενάκη και η μεγαλύτερη για το νεότερο Ελληνισμό, που έχει παρουσιασθεί ποτέ είναι αυτή για την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, που με τίτλο «1821 Πριν και Μετά» εγκαινιάζεται στις 3 Μαρτίου, διαδικτυακά.

Τα περισσότερα από 1.200 αντικείμενά της και ο κατάλογός της με τις 1.218 σελίδες παρουσιάζουν 100 χρόνια ιστορίας του νεότερου Ελληνισμού από το 1770 μέχρι το 1870. Μία εκατονταετία, που αρχίζει με την ηθική και οικονομική προετοιμασία της απελευθέρωσης των Ελλήνων, κορυφώνεται με την Επανάσταση του 1821 και ολοκληρώνεται με τις πρώτες δεκαετίες της λειτουργίας και της ανάπτυξης του ελληνικού κράτους.

Η έκθεση τελεί υπό την Αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας κυρίας Kατερίνας Σακελλαροπούλου και εντάσσεται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εορτασμού της Επετείου που συντονίζει η Επιτροπή «Ελλάδα 2021».

Πρόκειται για μία σύμπραξη του Μουσείου Μπενάκη με την Τράπεζα της Ελλάδος, την Εθνική Τράπεζα και την Alpha Bank, καθώς έργα από τις συλλογές τους περιλαμβάνονται στην έκθεση ώστε να αναδειχθεί με τον αρτιότερο τρόπο αυτή η κρίσιμη και καθοριστική περίοδος για την αναγέννηση του ελληνικού έθνους.

Να σημειωθεί εξάλλου, ότι η έκθεση είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Άγγελου Δεληβορριά και του Μαρίνου Γερουλάνου, των δύο ανθρώπων, που καθένας με τον τρόπο του συνδέονται με την ιστορία, τη διαμόρφωση και την ανάπτυξη του Μουσείου, το παρόν του και το μέλλον του.

Όχημα για την παρουσίαση, τα σπάνια έργα τέχνης και τα ξεχωριστά τεκμήρια κάθε εποχής, που συνθέτουν τις τρεις ενότητες της έκθεσης, ενώ τα κεφάλαια του καταλόγου προσκαλούν σε ένα γοητευτικό ταξίδι ιστορίας και τέχνης, ένα ταξίδι, που τα βήματά του εξηγούν, γιατί αυτή η τόσο πλούσια εκατονταετία εξακολουθεί να μας συγκινεί τόσο έντονα, έστω και μετά από διακόσια χρόνια.

Ανάμεσα στα εκθέματα, πολυτελή τεκμήρια και ίχνη της καθημερινότητας από την προεπαναστατική περίοδο, κειμήλια πολέμου από τα χρόνια της Επανάστασης, αλλά και γραπτές μαρτυρίες της κάθε είδους διοίκησης των Ελλήνων, μαζί με έργα αστικής και λαϊκής τέχνης των πρώτων δεκαετιών του νέου κράτους συνδυάζονται με έργα τέχνης του 19ου, 20ού και 21ου αιώνα που μαρτυρούν τον απόηχο και την πρόσληψη της Επανάστασης.

Μαζί με τα έργα των συνδιοργανωτριών τραπεζών, και άλλων οργανισμών και συλλεκτών, παρουσιάζονται οι πλούσιες συλλογές που συγκέντρωσε ο Αντώνης Μπενάκης στο Μουσείο και προσέφερε στο ελληνικό έθνος.

Δημιουργούν όλα μαζί μια σύνθεση με βαθύ περιεχόμενο που αποτυπώνει το γοητευτικό παρελθόν των Νεοελλήνων και αναδεικνύει τους λόγους της ύπαρξής μας, την ανθεκτικότητά μας και την πορεία μας, δηλαδή τα θετικά στοιχεία που δόμησαν τον νεότερο Ελληνισμό.

Έκτορα Δούκα «Ο θάνατος του Καραϊσκάκη», 1930, λάδι σε καμβά (Τράπεζα της Ελλάδος)

Ανάμεσα στα τεκμήρια που παρουσιάζονται έτσι, ας αναφερθούν το «Εφοδιαστικό» έγγραφο μέλους της Φιλικής Εταιρείας, που ήταν απαραίτητο για την αναγνώριση των μελών μεταξύ τους, γραμμένο σε κώδικα, ο Γεωγραφικός χάρτης του Ρήγα «Χάρτα της Ελλάδος εν ή περιέχονται αι Νήσοι αυτής και μέρος των εις την Ευρώπην και Μικράν Ασίαν πολυαρίθμων αποικιών αυτής» του 1797, «Ο όρκος των αγωνιστών στην εκκλησία της Αγίας Λαύρας», του Θεόδωρου Βρυζάκη (1851) και ο «Όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι.

Επίσης απεικονίσεις ηρώων της Επανάστασης, όπως «Ο Ήρως Μάρκος Μπότσαρης» (1933) του Θεόφιλου, «Ο Αθανάσιος Διάκος» (περ. 1870) του Κωστή Δεσύλλα και «Η Μπουμπουλίνα στην πολιορκία του Ναυπλίου» του Peter von Hess. Αλλά και ιστορικές στιγμές, όπως «Η αποβίβαση του Καραϊσκάκη στο Φάληρο» (1895) του Κωνσταντίνου Βολανάκη και «Ο θάνατος του Καραϊσκάκη» (1930) του Έκτορα Δούκα, «H Eπανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου1843» που αποδίδεται στον Ν. Γρηγοριάδη. Ακόμη και εμβληματικά μνημεία της Αθήνας αρχαία και νεότερα, όπως «Η πλατεία Κοτζιά, Αθήνα» (1847) του Johannes Rabe, «Ο ναός του Ολυμπίου Διός με την Ακρόπολη στο βάθος» (1872-1874) του Pascal Sébah, η φωτογραφία των Ανακτόρων το 1870.

Ρήγας Βελεστινλής. «Χάρτα της Ελλάδος εν ή περιέχονται αι Νήσοι αυτής και μέρος των εις την Ευρώπην και Μικράν Ασίαν πολυαρίθμων αποικιών αυτής»,1797 (Τράπεζα της Ελλάδος)

Μνημειώδης και ο κατάλογος «1821 Πριν και Μετά: Έλληνες και Ελλάδα, Επανάσταση και Κράτος», που αποτελεί μια από τις σημαντικότερες εκδόσεις των τελευταίων χρόνων για τη νεότερη Ελλάδα. Παράλληλα εκπαιδευτικά προγράμματα οργανώνονται για τα παιδιά και τις οικογένειες ή τις σχολικές ομάδες και τους εκπαιδευτικούς από το Τμήμα Εκπαίδευσης του Μουσείου Μπενάκη.

Πρόκειται για το ψηφιακό εκπαιδευτικό υλικό «21 Αντικείμενα μιλούν για την Επανάσταση» με αυθεντικές πρωτογενείς μαρτυρίες επιλεγμένες από το πλούσιο υλικό της έκθεσης τίθενται στη διάθεση των νεαρών διαδικτυακών επισκεπτών, έτοιμες να ερευνηθούν και να φωτίσουν τη γέννηση του πρώτου ελληνικού κράτους. Σύνεργα των παιδιών γίνονται τα ίδια τα εργαλεία της ιστορικής έρευνας, όπως η παρατήρηση, ο σχηματισμός υποθέσεων, η κριτική προσέγγιση, η σύγκριση, η συσχέτιση των πληροφοριών, η διατύπωση συμπερασμάτων.

Μέσα από τα συγκεκριμένα αντικείμενα, τα παιδιά θα πλησιάσουν τους ανθρώπους πριν ακόμα γίνουν ήρωες, θα ακούσουν τις νέες ιδέες την πρώτη ώρα που διατυπώθηκαν ως ιδανικές, θα εντυπωσιαστούν από τα «θαυμαστά», αλλά και θα επιχειρήσουν να ερμηνεύσουν τα «ασυγχώρητα».

Τέλος παραδοσιακοί τεχνίτες, σχεδιαστές και καλλιτέχνες, που μελέτησαν επί μήνες τα σύμβολα, την εικονογραφία και τους πρωταγωνιστές της Επανάστασης ζωντάνεψαν τα συστατικά υλικά της έκθεσης με προτάσεις πρωτότυπων αντικειμένων.

Ανάμεσά τους αντίγραφα από σημαντικούς πίνακες, σχέδια και γλυπτά σε περιορισμένα αντίτυπα, μια μοναδική σειρά αντιγράφων από έργα του γλύπτη Γιάννη Παππά σε μπρούντζο, αλλά και αντικείμενα εμπνευσμένα από κορυφαίες στιγμές του Αγώνα και από σημαντικές προσωπικότητες, καθώς και αποκλειστικές συλλογές σύγχρονων δημιουργών, που προσέγγισαν ελεύθερα το περιεχόμενο της έκθεσης.

Johannes Rabe «Η πλατεία Κοτζιά, Αθήνα», 1847, λάδι σε μουσαμά (Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος)

Ξεχωριστή θέση θα έχει το «Βιβλιοπωλείο της Επετείου» με επιλεγμένους τίτλους έγκυρων εκδοτικών οίκων για την ιστορική περίοδο που καλύπτει η έκθεση.

Η έκθεση θα διαρκέσει ως τον Νοέμβριο. Η μετάδοση της εκδήλωσης των εγκαινίων πραγματοποιείται στην ιστοσελίδα benaki.org και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του Μουσείου, σε Facebook και YouTube.