«Είμαι επικίνδυνη»: Έτσι ξεκινούν και τα εκατό κείμενα που συμπεριλαμβάνονται στον ομότιτλο συλλογικό τόμο (Εκδόσεις Key Books, 2021).
Η πρωτοβουλία ανήκει στις συνιδρύτριες Women Act Μαίη Ζαννή και Μαρία Γιαννιού, στην οικονομολόγο, εκδότρια και αρχισυντάκτρια της αθηΝΕΑς Μαριάννα Σκυλακάκη, στις συνιδρύτριες του Women On Top Στέλλα Κάσδαγλη και Πηνελόπη Θεοδωρακάκου.
Παρακάτω μπορεί κανείς να πληροφορηθεί για τη σημαντική συμβολή καθένα από τους οργανισμούς αυτούς στη γενικότερη πολιτισμική ανάπτυξης της ελληνικής κοινωνίας.
Ένας τόμος κόσμημα για κάθε σπίτι αφού αποτελεί καθρέπτη της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. Με διάσημες υπογραφές (Βασιλική Λαζαράκου, Άννα Διαμαντοπούλου, Λένα Παπαληγούρα, Σοφία Φιλιππίδου) και λιγότερες γνωστές (Μαρία Μεγαλοπούλου, Άννα Κουκκίδη-Προκοπίου, Μυλαίδη Στούμπου).
Λίγα από τα εκατό κείμενα κινούνται στο επίπεδο του ναρκισσισιμού ή της κοινοτοπίας. Ορισμένες δεν τολμούν – νιώθει κανείς τη γυναίκα να αυτολογοκρίνεται: Έχει και αυτή η διαπίστωση τη σημασία της.
Οι περισσότερες μαρτυρίες όμως κινούνται στην αιχμή του δόρατος στο διάλογο για την ισότητα. Διακρίνονται από οραματισμό, προοδευτικότητα αλλά και σύνεση. Συμβάλλουν στην προώθηση των ιδεών για την ανθρώπινη φύση και τελικά αφορούν το σύνολο της κοινωνίας.
Όλες οι μαρτυρίες έχουν νόημα και λόγο ύπαρξης, ακόμη και οι πιο μετριοπαθείς και στρογγυλεμένες (ή ίσως ειδικά αυτές).
Ο συλλογικός τόμος Είμαι επικίνδυνη αποδεικνύεται τελικά εξαιρετικά καίριος. Ένα πολύτιμο ντοκουμέντο του σήμερα: για τη σύγχρονη Ελλάδα, την Ελληνίδα, τη μητρότητα, την ισότητα, το φεμινισμό, τις σχέσεις.
Επίσης φωτίζει μία σημαντική αλήθεια για το γυναικείο φύλο: Όταν πρόκειται να υπερασπιστούν το φύλο τους καταλαμβάνονται από υψιπετή φρονήματα. Έντονη ομοψυχία και συναίσθημα αλληλεγγύης, συλλογική ανιδιοτέλεια και διάθεση αγωνιστική.
Όπως είχε σημειώσει ο Κάλβος, η Ελευθερία (ή η επιτυχία) «θέλει αρετή και τόλμη».
Οι περισσότερες, πολλώ δε μάλλον όλες οι μαρτυρίες δεν γίνεται να παρουσιαστούν ελλείψει χώρου αν και όλες ανεξαιρέτως αξίζουν μία μνεία. Με την επίγνωση ότι μοιραία κάποιες αδικούνται από τη δύσκολη επιλογή, ιδού επτά (υποκειμενικά) αγαπημένες.
Βασιλική Λαζαράκου
Ξεκινάει τους συλλογισμούς της εφορμώντας από το οικογενειακό DNA της.
«Με γονείς εργαζόμενους, που συμμαχούσαν επί ίσοις όροις σε κάθε δυσκολία, με δημοκρατική φιλοσοφία ζωής και με ατελείωτα μαθήματα και διδάγματα για τη σημασία της αγάπης -αγάπης στον συνάνθρωπο, αγάπης σε όλους. Κάτι που τελικά είναι η βάση της ισότητας».
{…}
«Είχα τη δύναμη (ακράδαντα, πιστεύω, λόγω ανατροφής), να μην παραλύω από την αδικία, ακόμη και από την προσβολή. Απλά με τη στάση μου προσπαθούσα να καταδείξω ότι σημασία έχει κάθε φορά ο χαρακτήρας ή οι ικανότητες ενός ανθρώπους και όχι εάν είναι γυναίκα ή άνδρας…»
Άννα Διαμαντοπούλου
Ανατρέχει στο Σεπτέμβρη του 1993 όταν πέφτει η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Εκείνη έχει μόλις γεννήσει το αγοράκι της πριν από δύο μήνες. Κρατώντας τον στην αγκαλιά της η λεχώνα παίρνει την επίπονη απόφαση (κόντρα σε όλους) να κατέβει στις εκλογές στην Κοζάνη. Πρώτη φορά κατέβαινε υποψήφια γυναίκα.
Την ημέρα των εκλογών, στο εκλογικό κέντρο βρίσκονται διάσπαρτα τρικάκια (άσπρες, στενόμακρες λωρίδες χαρτιού) όπου διαβάζει: «Θα εμπιστευείτε μια γυναίκα που άφησε το λίγων ημερών μωρό της για να κατέβει στις εκλογές;».
Και γράφει σήμερα:
«Γύρισα απότομα και μπήκα στο αυτοκίνητο, κατέβασα τις ασφάλειες να μην μπει κανένας και άρχισα να κλαίω με λυγμούς! Έχασα την αίσθηση του πόσο κράτησε αυτό το ξέσπασμα. Ήξερα καλά μέσα μου πως αυτό δεν είχε σχέση με τις εκλογές, με την επιτυχία ή την αποτυχία, είχε σχέση με τις ατελείωτες ενοχές που από τότε υπήρξαν σταθερές συντρόφισσες. Συντρόφισσες που έρχονταν και έφευγαν σε μια συνεχή εσωτερική μάχη».
Στις εκλογές αυτές βρήκε πρώτη αναπληρωματική: «Ένα εντυπωσιακό στοιχείο ήταν ότι στα περισσότερα εκλογικά τμήματα είχα περισσότερες ψήφους στα τμήματα ανδρών από ό,τι στα τμήματα γυναικών».
Στις εκλογές του 1996 έσπασε κάθε ρεκόρ ψήφων στο νομό και σημείωσε πρωτιά σε όλα τα γυναικεία τμήματα.
Τι είχε αλλάξει; Ότι ο Χαρίδημος έφτασε τριών ετών και ο σύζυγός της τη στήριζε;
«Ήξερα καλά πως δεν θα ήθελα και δεν μπορούσα ποτέ να γίνω η μαμά που ήθελε η μαμά μου, αλλά ήμουν αποφασισμένη ότι θα έφτιαχνα το δικό μου μοντέλο για να δώσω και να δείξω την αγάπη μου και την προσφορά μου στους δικούς μου ανθρώπους, αλλά και στον τόπο μου…».
{…}
«Σήμερα είμαστε σαφώς καλύτερα. Όμως, δεν υπάρχει πορεία για άνδρες και γυναίκες χωρίς ήττες, χωρίς συμβιβασμούς, χωρίς μικρές νίκες, ενώ οι θρίαμβοι, δυστυχώς, δεν είναι κανόνας».
Γαλάτεια Λασκαράκη
Ως δημοσιογράφος, η Γαλάτεια Λασκαράκη συνθέτει ένα κείμενο εντυπωσιακό και διαφωτιστικό για να επισημάνει ότι «οι γυναίκες που χάνουν αυτήν τη ζελατίνα ασφάλειας είναι -ανάλογα με την περίπτωση- απωθητικές, ενοχλητικές, ψυχρές και συχνά “επικίνδυνες”».
Αναφέρεται στο βιβλίο της Λένας Διβάνη Ζευγάρια που έγραψαν την Ιστορία της Ελλάδας για να δανειστεί την περίπτωση του Δημήτριου Υψηλάντη με τη Μαντώ Μαυρογένους, που υπήρξε φεμινίστρια έναν αιώνα πριν εφευρεθεί ο φεμινισμός, όπως παρατηρεί η συγγραφέας.
Και συμπληρώνει η Γαλάτεια: «Η Μαντώ θεωρήθηκε “επικίνδυνη” πολλές φορές, τόσο από τους συναγωνιστές όσο και από τους αντιπάλους του Υψηλάντη, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται συνεχώς η προσφορά της, να διαβάλλεται η προσωπικότητά της και να αμφισβητείται η ηθική της, με αποτέλεσμα να καταστραφεί όχι μόνο η σχέση της, αλλά και η ευημερία της και η ποιότητα της υπόλοιπης ζωής της».
Διότι, όπως θα σημειώσει η δημοσιογράφος, «οι άνδρες κάνουν καριέρα όντες απλά ο εαυτός τους αλλά οι γυναίκες θα πρέπει να το κάνουν υπό κάποια ταμπέλα -“τρελή”, “σκληρή” ή αντίθετα, την ταμπέλα κάποιας με κατανόηση και ενσυναίσθηση, που δεν φοβάται να δε ίξει την ευάλωτη πλευρά της, κατά το προσφιλές “στιλ” ηγεσίας που αναδεικνύεται ως πιο αποτελεσματικό τώρα τελευταία».
Προτού ακόμη συμβεί το περιστατικό στην Τουρκία όπου ο Ρετζίπ Ερντογκάν έβαλε στη θέση της (κατά τη δική του οπτική) την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η δημοσιογράφος καταγράφει πόσες φορές διέκοψε ο Τραμπ τη Χίλαρι Κλίντον στο ντιμπέιτ του 2016: πενήντα φορές και εκείνη δέκα επτά.
Το δεύτερο βιβλίο στο οποίο εμμέσως αναφέρεται υπογράφουν η Ελένη Βαρβιτσιώτη και η Βικτώρια Δενδρινού και τιτλοφορείται Η τελευταία μπλόφα.
Οι δύο συγγραφείς και δημοσιογράφοι είχαν επισημάνει στην Γαλάτεια Λασκαράκη ότι η υπομονή και η μεθοδικότητα της Άνγκελα Μέρκελ συνέβαλα στη σωτηρία της Ελλάδας. Αν στη θέση της βρισκόταν κάποιος θερμόαιμος ίσως είχε παρατήσει τη χώρα στο έλεός της.
Και υπογραμμίζει τη σημαντική παρατήρηση της Κριστίν Λαγκάρντ: «Αν είχαμε αντί για Lehman Brothers, Lehman Sisters, δεν θα είχε συμβεί η οικονομική κρίση».
Φωτεινή Τσαλίκογλου
Η περίφημη συγγραφέας, ψυχαναλύτρια και καθηγήτρια στο Πάντειο Φωτεινή Τσαλίκογλου ανατρέχει στην παιδική της ηλικία.
«Είμαι 7 χρονών και στο πεζοδρόμιο έξω από το σπίτι μας εκτυλίσσεται μια αλλόκοτη σκηνή. Ένας άνθρωπος σωριάζεται χάμω σαν σακί
.{…}
“Έλα μέσα, Φωτεινούλα, έλα. Τι κάθεσαι εκεί και κοιτάς;’. Η φωνή των δικών μου. ‘Είναι επικίνδυνο, έλα μέσα”. Τι πάει να πει “επικίνδυνο”; Η πρώτη φορά που ακούω αυτήν τη λέξη. Κάτι που δεν πρέπει να κάνεις; Τι κακό θα πάθω αν επιμένω να παρίσταμαι σε μια σκηνή που το νόημά της μετά από χρόνια θα ξεκαθαρίσει στο μυαλό μου: ο άγνωστος άνδρας υπέστη μια επιληπτική κρίση. “Έλα μέσα, Φωτεινούλα”. Γιατί μένω βουβή σαν άγαλμα, παρακολουθώντας να ξετυλίγεται κάτι που στα παιδικά μου μάτια φάνταζε σημαντικό;
Κάτι που με καθήλωνε και μου προκαλούσε δέος και ρίγος και φόβο και θαυμασμό. Τι ήταν αυτό το κάτι που με έκανε ανυπάκουη στη γονική προτροπή: “Έλα μέσα, Φωτεινούλα”;Γιατί μια άλλη φωνή μέσα μου έλεγε: “Στάσου εδώ. Κοίτα. Μην αποφύγεις να δεις, να τρομάξεις, να νιώσεις. Έχω κάτι να σου πω”.
Κι έμεινα εκεί. Πόσο επικίνδυνο ήταν αυτό που έκανα;.Πόσο, αλλιώς, επικίνδυνο θα ήταν για μένα αν έσπευδα να προστατευτώ, να κλείσω τα μάτια, να μη δω, να μην τρομάξω, να μη νιώσω, να μην αναρωτηθώ….».
Σοφία Φιλιππίδου
«Είμαι επικίνδυνη… γιατί φοβάμαι πως τα νέα κουτάκια που ετοιμάζονται για να βάλουμε μέσα τις διαφορετικότητες είναι μια νέα παγίδα», σημειώνει εξαρχής η Σοφία Φιλιππίδου.
Τι σημαίνει στερεότυπο, τι σημαίνει επιτυχία, τι σημαίνει κανονικότητα;
«Η γυναίκα επιστήμων, η αγρότισσα, η ποιήτρια, η νοικοκυρά, η φτωχή, η διαφορετική, η άλλη, η “ξένη” -εκτός των εξαιρέσεων που επιβραβεύονται- έμεινε στη σκιά και πάντως δεν δημιούργησε μόδα: δεν είναι πρότυπο, δεν γοητεύει -παρά ελάχιστους-, δεν πουλάει, δεν έχει λόγο!».
{…}
«Σήμερα δημιουργήθηκε ένας νεολογισμός για να εκφράσει αυτό που αισθάνεται ότι ε΄ναι κάθε άνθρωπος, όσον αφορά στο φύλο του, και έχουν γίνει μικρές ομάδες διαφορετικοτήτων με διεκδικήσεις ισότητας. Πολύ ωραία. Αλλά ίσοι με ποιους; Με τους αδικημένους διαφορετικούς και περιθωριακούς όλου του κόσμου ή με τις πετυχημένες γυναίκες και με τους ετυχημένους άνδρες (…) ας το ξεκαθαρίσουμε, να ξέρουμε γιατί αγωνιζόμαστε.
Είμαι επικίνδυνη λοιπόν γιατί δημιούργησε προς όφελός μου και για το συμφέρον μου ένα χάος και έχασα το μετρο. Μου διέφυγε η απλή αλήθεια πως η δικαιοσύνη, η ισότητα, η ελευθερία, η ανεξαρτησία, η αλλαγή έρχονται -αν έρθουν- εκ των έσω, αρχίζοντας από το σχολείο, όπου έπρεπε να μου μαθαίνουν ότι πρώτα δίνω τον αγώνα αναγνώρισης και γνώσης του εαυτού μου, εργάζομαι πάνω στην καλλιέργεια των χαρισμάτων μου και των δεξιοτήτων μου».
{…}
«Είμαι επικίνδυνη, τέλος, γιατί προσπαθώ να μην μπω στο κουτάκι στο οποίο θέλει να με βάλει η πολιτική, η πολιτιστική και η διαφημιστική εξουσία μαζικά για να με ελέγχει».
Σέβη Αμανατίδου
Πολύ απλά και ευθύβολα, με λίγες λέξεις, συλλαμβάνει την ουσία:
Η ολοκλήρωση της χειραφέτησης για την οποία μάχομαι δεν θα σημάνει τη νίκη των γυναικών επί των ανδρών. Δεν θα έχει τίποτα από ρεβάνς ή από επιστροφή στη μητριαρχία. Το λέω ευθαρσώς. Η μητριαρχία, όπως και η πατριαρχία, αποτελούν μορφές κοινωνικής οργάνωσης εκτός τόπου και χρόνου.
Η γυναικεία απελευθέρωση θα απελευθερώσει και τους άνδρες. Θα τους βγάλει από την αραχνιασμένη βολή τους. Θα τους απαλλάξει από τα κληρονομημένα τους προνόμια, τα οποία εν τέλει περισσότερο τους βαραίνουν παρά τους διευκολύνουν.Η ζωή είναι ένα παιχνίδι, ζόρικο κι όμως απολαυστικό. Το παιχνίδι χάνει τη χάρη του, το νόημά του, εάν το γήπεδο γέρνει. Εάν οι κανόνες ή ο διαιτητής ευνοούν τη μία ομάδα. Πρωτοκαθεδρία του ενός φύλου έναντι του άλλου σημαίνει σικέ παιχνίδι».
Στέλλα Καπεζάνου
Η μαρτυρία της δημοφιλούς ζωγράφου αποτελεί μία συγκλονιστική προσωπική κατάθεση. Όχι για να περιαυτολογήσει. Αλλά για να μιλήσει για την ανθρώπινη δύναμη.Όταν βρέθηκε μόνη τριών μηνών με τη μητέρα της και τον πατέρα της τον είδε δύο φορές. «Πέθανε από OD κάποια χρόνια μετά. Αυτοκτόνησε, είπαν».
Τα υπόλοιπα θα χάσουν την αξία τους αν μεταφερθούν εδώ πλαγιως.
{…}
«Πρόσφατα, ο γιος μου έδωσε μια συνέντευξη για ένα σχολείο στο εξωτερικό. Δεν ξέρω τι ακριβώς λέχθηκε κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, κλείνοντας όμως, ο υπεύθυνος του ζήτησε το website της μαμάς του, λέγοντάς του ότι υπάρχουν πολύ σημαντικότερες ικανότητες που αναζητούν στους υποψήφιους μαθητές απ ό,τι οι βαθμοί.
Όταν η μητέρα μου μού έλεγε μικρό κοριτσάκι πως είμαι “καλύτερη ζωγράφος απ’ τον Πικάσο” και όταν η γιαγιά μου με φώναζε “χρυσοχέρα”, σίγουρα δεν τους ήταν αντιληπτό πόσο μεγάλη κληρονομιά μου άφηναν. Μεγάλη δύναμη οι γυναικείες συμμαχίες και επικύνδινες οι γυναίκες όταν ανακαλύπτουν επιτέλους τη δύναμή τους».
Πληροφορίες:
Τα συγγραφικά δικαιώματα από την πώληση του βιβλίου θα διατεθούν για την αρωγή οργανισμών που υποστηρίζουν γυναίκες που έχουν υποστεί έμφυλη βία. Μια ιδέα και πρωτοβουλία της Women Act σε συνεργασία με την αθηΝΕΑ, με την υποστήριξη του Women on Top.
Η Women Act ιδρύθηκε το 2017 από οκτώ γυναίκες με βασικό σκοπό την ενδυνάμωση των γυναικών στη δημόσια σφαίρα και την ισότιμη ανάδειξή τους στο δημόσιο διάλογο και σε ηγετικές θέσεις στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Η δράση της Women Act βασίζεται στο τρίπτυχο εκπαίδευση-ενδυνάμωση δικτύωση και στοχεύει στην καταπολέμηση των στερεοτύπων και των έμφυλων ανισοτήτων.
Η αθηΝΕΑ είναι μια εταιρεία new media που έχει τα μάτια της στραμμένα στο μέλλον. Σκοπός μας είναι να είμαστε το μέσο ενημέρωσης που επιλέγει μια νέα γενιά Ελλήνων, ένα κέντρο έρευνας για την ανάδειξη ιδεών που μένουν στο περιθώριο της ειδησεογραφίας, αλλά κι ένας πολύτιμος συνεργάτης γιαεταιρείες και οργανισμούς στις ανάγκες στρατηγικής επικοινωνίας τους.
Το Women On Top είναι οργανισμός για την επαγγελματική ενδυνάμωση των γυναικών και την ισότητα στην εργασία. Ιδρύθηκε το 2012 και από τότε έχει δημιουργήσει πάνω από 930 συνεργασίες mentoring και έχει επιμορφώσει πάνω από 1200 γυναίκες. Μέσα από την πρωτοβουλία Women On Top in Business παρέχει εκπαίδευση και συμβουλευτική σε εταιρείες που θέλουν να επενδύσουν στη συμπερίληψη και τη διαφορετικότητα.
Οι συγγραφείς του βιβλίου, με σειρά εμφάνισης: Μαριάννα Σκυλακάκη, Σέβη Αμανατίδου, Κατερίνα Σώκου, Μελίνα Ταπραντζή, Άρτεμη Σίφορντ, Μελίνα Δασκαλάκη, Μάιρα Μυρογιάννη, Χριστίνα Κανατάκη, Βασιλική Ρεπανά, Ελπίδα Θεοδωρακάκου, Clara Villain, Ανδρομάχη Παπαϊωάννου, Κάθυ Ανδρινοπούλου, Μυρτώ Παπαθάνου, Μαρία Μεγαλοπούλου, Ντία Αναγνώστου, Εύη Μάζη, Στέλλα Καπεζάνου, Μαρία Χ. Θεμελή, Susan Johnson, Μαίη Ζαννή, Βίβιαν Ευθυμιοπούλου, Άννα Σκυλακάκη, Ζέφη Δημαδάμα, Ειρήνη Μουντράκη, Σοφία Φιλιππίδου, Στέλλα Αργυροπούλου, Λητώ Δίπλα, Ελένη Ζήση, Αλεξία Εμμανουλοπούλου, Αναστασία Διακάκη, Μαριάννα Κακαουνάκη, Στελλίνα Σιαράπη, Σοφία Φατούρου, Αμαλία Κυπαρίσση, Ερατώ Κουτσουδάκη, Αντιγόνη Κουβίδη, Νεφέλη Λυγερού, Μαρία Νεφέλη Χατζηϊωαννίδου, Γιάννα Βασιλάκη, Αλεξάνδρα Κατσαρού, Μαρία Σαμπατακάκη, Ειρήνη Μποτονάκη, Λένα Παπαληγούρα, Γωγώ Δελογιάννη, Έμμα Μπρεδάκη, Μαρίνα Βρανοπούλου, Αίγλη Μπαλαμάτση, Δήμητρα Τριανταφύλλου, Δάφνη Καρνέζη, Πηνελόπη Θεοδωρακάκου, Κλαίτη Σωτηριάδου, Έφη Μακαμτζή, Χριστίνα Μακρή, Μαρία Καλογεροπούλου, Χρύσα Οικονομοπούλου, Λενιώ Καψάσκη, Νάταλι Βαλάκη, Ειρήνη Γεωργή, Άννα Κουκκίδη-Προκοπίου, Ευαγγελία Αυλωνίτη, Έλενα Λαζάρου, Μαρία Δεμερτζή, Αναστασία Βαϊτσοπούλου, Ρωξάνη Κρυστάλλη, Γαλάτεια Λασκαράκη, Αρετή Γεωργιλή, Νάνσυ Παπαλεξανδρή, Ολιάνα Φαλδαμή, Ελένη Ανδρεάδη, Μαρία Γιαννιού, Μυλαίδη Στούμπου, Ελένη Μπαθιανάκη, Αλεξάνδρα Τσιάβου, Βασιλική Λαζαράκου, Δέσποινα Λιμνιωτάκη, Ελένη Πλέσσα, Μαργαρίτα Γουργουρίνη, Έλλη Φιλιπποπούλου, Νίκη Αλεξάνδρου, Άννα Διαμαντοπούλου, Χριστίνα Φλαμπούρη, Κατερίνα Ματιάτου, Γεωργία Σουβατζή, Ναυσικά Λαλιώτη, Ιζαμπέλλα Μ. Τσίρμπα, Έλενα Παπαδοπούλου, Σύλβια Κλιμάκη, Πολυτίμη Κυριακοπούλου, Τζένη Λειβαδάρου, Βάσια Τραμπούλη, Φωτεινή Τσαλίκογλου, Ναταλία Ρεντίνα, Ματίνα Παπαγιαννοπούλου, Κατερίνα Έσσλιν, Χριστίνα Καράμπελα, Φαίη Μακαντάση, Όλγα Σταυροπούλου, Σοφία Γκιούσου, Στέλλα Κάσδαγλη.
Διαβάστε επίσης:
Η Στέλλα Κάσδαγλη μας συστήνει «30 γυναίκες που άλλαξαν τον κόσμο»
Μονογονείς σε καιρό πανδημίας – Γράφει η Μαίη Ζαννή
Μαρία Νεφέλη Χατζηιωαννίδου: Η «Υπέροχη Γυναίκα» που δίνει βήμα σε όσες έχουν ανάγκη να μιλήσουν
Ακολουθήστε το Portraits στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση