Επίσκεψη στο ατελιέ της Στέλλας Καπεζάνου

Η αστική κοινωνία της Αθήνας περιμένει με αγωνία τη νέα σειρά έργων της Στέλλας Καπεζάνου που πρόκειται να παρουσιαστούν με τίτλο Baby One More Time σε λίγες μέρες: Αυτός ο φιλικός της κύκλος μαζί με τον καλλιτεχνικό κόσμο στοιχειώνει όλες τις ζωγραφικές μελέτες της όπως και τη συγκεκριμένη. Συχνά αναρωτιέται: τι κρύβεται πίσω από το λούστρο; πώς καλύπτεται το κενό;

Στην επιφάνεια αποτελούν μεγαλειώδης συνθέσεις χρώματος και μορφών, πολυεπίπεδες (αν και «δεν επιδιώκω να δώσω βάθος») και λαμπερές, με ύφος ενίοτε διονυσιακό με τα πρόδηλα γυμνά που φιγουράρουν ομαδικά σε πολλά κάδρα, και κυρίως κινηματογραφικό. Τα πολυπρόσωπα έργα της θυμίζουν ensemble κινηματογραφικής ταινίας (όπως του Ρόμπερτ Άλτμαν) διότι διότι με παρόμοια λογική έχει πραγματοποιηθεί η προετοιμασία τους.

Η Στέλλα Καπεζάνου πρώτα εδραιώνει την ιδέα στο μυαλό της γύρω από το θέμα και το ύφος που επιθυμεί να πλάσει στα έργα της και ύστερα αρχίζει να εργάζεται ως σκηνοθέτης και παραγωγός: βρίσκει την τοποθεσία ή το χώρο δράσης και καλεί επαγγελματίες ηθοποιούς (Μιχάλη Οικονόμου – Βασιλική Τρουφάκου μεταξύ άλλων) ή φίλους της (από τον καλλιτεχνικό χώρο ή και όχι) να συμμετάσχουν με συγκεκριμένους ρόλους, σαφείς οδηγίες και καθοδηγούμενο ρουχισμό («δεν είναι πολλά, έχει πάρα πολύ γυμνό», συμπληρώνει παιγνιωδώς).

Κοινωνικός σχολιασμός

Προτιμάει όλο και περισσότερο τους επαγγελματίες του ευρύτερου χώρου διότι «μπορούν να ακολουθήσουν οδηγίες και καταλαβαίνουν ότι το αποτέλεσμα δεν θα έχει σχέση με τη στιγμή της φωτογράφισης, το ρεαλισμό, το ντοκουμέντο. Στους φίλους μου έξω από το χώρο, έλεγα να έρθουν άβαφοι και εκείνοι έρχονταν βαμμένοι και φτιαγμένοι ή στήνονταν στο φακό οπότε αχρηστεύονταν οι φωτογραφίες. Δεν είμαι η Vogue να αγωνιώ αν θα πετύχει η φωτογράφηση». Από μία φίλη της (άλλου επαγγέλματος) στη συγκεκριμένη σειρά, ζήτησε να μην κοιτάζει το φακό.

Βγάζει εκατοντάδες φωτογραφίες. Αυτές χρησιμεύουν μόνο ως πρώτη αναφορά στα ταμπλώ της. Δανείζεται τις φιγούρες και τα περιγράμματα αποσπασματικά ή εν μέρει, δημιουργώντας καινούργιες συνθέσεις στον καμβά ενώ τα πρόσωπα δεν αποτυπώνονται ποτέ με φωτογραφική ακριβεία.

Η Στέλλα χρησιμοποιεί ταυτόχρονα και υλικό από το ίντερντ («όταν ας πούμε θέλω ένα φίδι ή μία λεοπάρδαλη») καθώς και αποκόμματα περιοδικών.

Το αποτέλεσμα, ότι τα έργα της αποτελούν αστραφτερή (glossy) αποτύπωση της σημερινής ζωής, με στοιχεία εξωτικά και ποπ και αέρα τρυφηλής ζωής, που όμως υπονοεί τον κοινωνικό σχολιασμό ενώ κρύβει και μία καταχωνιασμένη μελαγχολία.

Κάθε σειρά δουλεύεται ενάμιση με δύο χρόνια ενώ στην πορεία εισβάλλουν σε κάθε έργο πολλά καινούργια εμβόλιμα στοιχεία.

Τα έργα που θα δείξει στην επικείμενη έκθεση Baby One More Time αφορούν την παραγωγή της προηγούμενης σαιζόν, που φιλοτέχνησε από το 2017 έως το 2019 με ορισμένα κομμάτια που πρόσθεσε από το 2020. Από πέρυσι δουλεύει τα έργα της καινούργιας σειράς τα οποία δεν έχουν ολοκληρωθεί αλλά διαθέτουν ήδη τον τίτλο (και θεματική) τους: Neptune in Retrograde. «Πάντα είμαι μια σειρά μπροστά» εξηγεί η Στέλλα.

«Έχω ανάδρομο Ποσειδώνα από τα τέλη του 2018 που με έχει ταλαιπωρήσει αρκετά. Ο Ποσειδώντας θεωρείται ο πλανήτης των παραισθήσων, των illusions, του ψεύτικου. Οπότε ονόμασα την καινούργια σειρά έτσι γιατί ταίριαζε με την προσωπική μου ζωή» συμπληρώνει.

Με τις ανθρώπινες σχέσεις ασχολείται και στην τωρινή έκθεση Baby One More Time αλλά περισσότερο ως εξωτερικός παρατηρητής. Μέσα από τους πρωταγωνιστές της οι οποίοι σχετίζονται μέσα σε ένα ιδιαίτερο όμορφο περιβάλλον, προσπαθεί να αποτυπώσει το κύριο χαρακτηριστικό της σύγχρονης ζωής, δηλαδή την αποξένωση: «Πώς οι άνθρωποι είναι μαζί αλλά ταυτόχρονα μοιάζει σαν να είναι χώρια, πώς σχετίζονται επιφανειακά ο ένας με τον άλλον και με τα αντικείμενά τους τα οποία μαρτυρούν τον πλούτο και την πολυτέλεια. Πώς κάποιος ναρκισσιστικά επιβραβεύεται μέσα από τα αντικείμενα τριγύρω του, από τα καλά του ρούχα, το ωραίο του ρολόι ενώ ταυτόχρονα επικρατεί η απουσία των σχέσεων; Πώς τελικά είναι πάρα πολύ μόνοι; Αυτήν την αποκοπή προσπάθησα να δείξω».

Και έτσι στα συγκεκριμένα λάδια προσθέτει και επιπλέον σκισμένους καμβάδες στην προσπάθειά της να αισθανθεί αυτόν τον σχεδόν καθολικό κατακερματισμό.

X cm

«Στη Neptune πάλι ψάχνω την ανθρώπινη κατάσταση αλλά αυτή τη φορά περισσότερο επικεντρωμένη στις σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα ή τις ομόφυλες σχέσεις και τις ψευδαισθήσεις που διατηρούμε. Βλέπω τα πράγματα πιο βαθειά και προσωπικά ως γυναίκα που μελετάει τι συμβαίνει σε εμάς τις γυναίκες στις ερωτικές μας (με ερωτηματικό) σχέσεις. Φαντασιωνόμαστε με μεγάλο ρομαντισμό πράγματα που δεν υφίστανται στην πραγματικότητα. Οι άνδρες δεν το έχουν αυτό».

Η αναβίωση της ζωγραφικής

Η Στέλλα Καπεζάνου ζωγράφιζε εξ απαλών ονύχων, από τότε που θυμάται τον εαυτό της και μπορούσε να χειριστεί μαρκαδόρο. Ζωγράφιζε δίπλα στη μητέρα της που παρέμεινε λαμπρή ερασιτέχνης του κλάδου. Ήταν οι δυο τους. Έφτασε όμως σχετικά όψιμα στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, αφού γέννησε νεότατη το γιο της Κάρολο Φιξ, εγγονό του γνωστού βιομηχάνου.

Πήρε μάλιστα τιμητική υποτροφία από το ΙΚΥ για την πρώτη θέση στις εισαγωγικές εξετάσεις της ΑΣΚΤ. Με την υποστήριξη της Motoroil Hellas συνέχισε τις σπουδές της στο περίφημο Chelsea College of Arts του Λονδίνου, όπου και πάλι της απονεμήθηκε η υποτροφία Frank Bowling. ‘Έχει βραβευθεί με το Clyde & Co Emerging Star Award 2017 (UK), το Cass Art Prize 2018 (UK) και έχει επιλεγεί για το AucArt Lab Residency στο Λονδίνο το 2019 (UK) και το Istanbul Artist Residency project το 2020 (TR).

Στις σπουδές της στον τρίτο χρόνο παραλίγο να μεταπηδήσει στη γλυπτική αλλά συνειδητοποίησε ευτυχώς εγκαίρως ότι αν μοιράζει το χρόνο της ανάμεσα στα εργαστήρια τελικά δεν θα εμβαθύνει ιδιαιτέρως πουθενά, «ότι θα μάθω λίγα από διάφορα πράγματα αλλά εγώ τελικά ήθελα να αφοσιωθώ σε ένα πράγμα και να είμαι πάρα πολύ καλή. Οπότε αποφάσισα να δοθώ στη ζωγραφική».

Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν συνειδητοποιούσε τις δυσκολίες του συγκεκριμένου κλάδου. Διότι «Αν βάλεις έναν μέσο θεατή μπροστά σε installation συνήθως δεν έχει άποψη, δεν ξέρει τι να πει -τουλάχιστον αν δεν έχει διαβάσει πολλή ιστορία σύγχρονης τέχνης. Στη ζωγραφική όμως που έχουμε έργα από το 1400 ή νωρίτερα, ο θεατής έχει άποψη και ως ζωγράφος έχεις να αναμετρηθείς με όλη την παράδοση. Με ένα μέσο επίσης πάρα πολύ παραδοσιακό το οποίο καλούμαστε να κάνουμε πάρα πολύ σύγχρονο».

Τα έργα της γίνονται ανάρπαστα. Το 2017 έργο της εισχώρησε σε λονδρέζικο σπίτι με την υπογραφή του ίδιου αρχιτέκτονα που είχε σχεδιάσει και την Όπερα του Σίδνεϊ.

Η ζωγραφική είχε πεθάνει. Πέρασε μία σύντομη περίοδο αναλαμπής τη δεκαετία του 1980 με καλλιτέχνες όπως ο Έρικ Φισλ (Eric Fischl) αλλά μετά πάλι έσβησε. Για να γνωρίσει τα τελευταία δέκα χρόνια (το πολύ) πρωτόγνωρη άνθιση, τεράστια τάση παγκοσμίως ιδιαίτερα στην παραστατική ζωγραφική (Χένρι Τέιλορ-Henry Taylor, Καρολάιν Γουόκερ-Caroline Walker μεταξύ πολλών άλλων).

Έχει λοιπόν σημασία να αναρωτηθεί κανείς πώς ένα μέσο που απαντάται στα βάθη της ιστορίας, μπορεί σήμερα να εκφράσει τον σύγχρονο άνθρωπο. Αλλά και αν έχει νόημα ο ζωγράφος να δημιουργεί με την αγωνία να μην θεωρηθεί παραδοσιακός.

X cm

«Δεν υπάρχει η ανάγκη των καλλιτεχνών να μην ζωγραφίσουμε όπως παλιά. Δεν είναι ότι δεν ζωγραφίζουμε με άλλο τρόπο γιατί δεν φοβόμαστε μήπως μοιάσει παλιό το έργο μας. Όταν όλη μέρα έχω το χέρι στο κινητό και κάνω scroll up και η εικόνα που βλέπω και αυτά τα χρώματα με το παραμικρό φιλτράκι αλλάζουν, πώς είναι δυνατόν μετά να πάω στον καμβά και να φτιάξω κάτι φυσιοκρατικό;».

Όπως και η διάδοση της φωτογραφίας άλλαξε κάποτε το ύφος της ζωγραφικής, έτσι και σήμερα η τεχνολογία την αλλάζει εκ νέου.

«Αυτή η πολύχρωμη ομπρέλα που έχω σε φωτογραφία στην πραγματικότητα δεν φαινόταν έτσι, με το κινητό βγήκε πολύ πιο λαμπερή. Είμαστε εξοικειωμένοι με το ψεύτικο χρώμα, είναι συνηθισμένα τα μάτια μας. Δεν έχω την ανάγκη να ζωγραφίσω ρεαλιστικά. Αν θέλεις παράσταση ρεαλιστική, μπορείς να γίνεις φωτογράφος. Κατά τη γνώμη μου δεν υπάρχει λόγος κάτι που έχεις ήδη σε φωτογραφία να το μεταφέρεις σε καμβά».

Οι συνθέσεις της Στέλλας Καπεζάνου δικαιώνουν την αναβίωση της ζωγραφικής.