Αν δεν υπήρχαν προσωσικότητες όπως η Αλίκη Λαμπροπούλου και η Βικτώρια Φασιανού που τρέχουν το πρόγραμμα Young Patrons στο Κυκλαδικό, τα μεγάλα μουσεία ανά τον κόσμο πιθανώς να έπεφταν σε μαρασμό.
To πρόγραμμα ξεκίνησε πριν από πέντε χρόνια από την Αλίκη με τη βοήθεια της Λένας Οικονομίδη και του υπόλοιπου Young Patrons Committee ενώ προσφάτως εισχώρησε στο άρμα και η Βικτώρια. Η ομάδα ολοκληρώνεται με τη Μαριάννα Αγιοστρατίτη που διαχειρίζεται την επικοινωνία και ανάπτυξη των κοινωνικών προγραμμάτων.
Η διεισδυτικότητα του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης οφείλεται εν πολλοίς στη δράση τους. Όπως βεβαίως ομολογούν και οι ίδιες, τίποτα δεν θα ήταν εφικτό αν δεν απολάμβαναν την αμέριστη υποστήριξη της προέδρου Σάντρας Μαρινοπούλου, της εκτελεστικής διευθύντριας Ευγενίας Χριστοδουλάκου, της Τιτίνας Πατέρα και του καθηγητή και διευθυντή Νικόλαου Σταμπολίδη.
Οι πόροι που συγκεντρώνονται από τις δράσεις και τις συνδρομές του Young Patrons (250 ευρώ η ατομική) στηρίζουν τα τρία μεγάλα κοινωνικά προγράμματα του Μουσείου, τα οποία τρέχει η Μαριάννα: Σοφή Παρέα στο Μουσείο για την τρίτη ηλικία, Όλοι μαζί Παρέα στο Μουσείο για πολυεθνικές ομάδες και Μαζί Παρέα στο Μουσείο για παιδιά με ειδικές ανάγκες.
Το 2015, ύστερα από μία επιτυχημένη θητεία οχτώ χρόνων στην ανδροκρατούμενη EFG του Λονδίνου (και μετέπειτα ένα πέρασμα από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος), η Αλίκη αποδέχτηκε την πρόταση μίας θέσης στο Μουσείο. Το ίδιο το πρόγραμμα δεν υπήρχε ακόμη. «Όσο ζούσα στο Λονδίνο, ήμουν μέλος σε διάφορα αντίστοιχα προγράμματα και έτσι σκέφτηκα ότι κάτι παρόμοιο θα μπορούσε να δουλέψει στην Ελλάδα».
Με τη σχολαστικότητα της εργάτριας μέλισσας, μέσα σε πέντε χρόνια δημιούργησε μαζί με τη Βικτώρια, τη Λένα και την Αταλάντη Μαρτίνου μία βάση τετρακοσίων είκοσι μελών, το 35 με 40% των οποίων προέρχονται από το εξωτερικό: τη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο αλλά και τον Καναδά, την Κένυα, τη Γενεύη, τη Σιγκαπούρη, το Ντουμπάι, με Έλληνες και ξένους.
«Η αρχική μας πρόθεση ήταν να μην περιορίσουμε το πρόγραμμά μας μόνο σε ανθρώπους που ζουν στην Ελλάδα αλλά ούτε και να το φυλακίσουμε μέσα στους τέσσερις τοίχους του μουσείου αλλά αντιθέτως να καταστήσουμε το Μουσείο σημείο εκκίνησης για μία συλλογική εξερεύνηση της ομορφιάς αυτού του τόπου, με την πλούσια κουλτούρα και τις παραδόσεις του» διευκρινίζει η Αλίκη.
Συλλογική όσμωση για εκλεπτυσμένους νέους
Εν ολίγοις, ο ελληνικός πολιτισμός αρέσει. Η έννοια του πατρόνα της τέχνης βέβαια υπάρχει εκ συστάσεως του παγκόσμιου πολιτισμού ενώ διαδόθηκε ευρέως στις αυλές της δυτικοευρωπαϊκής ιστορίας ειδικά την περίοδο της Αναγέννησης. Με προεξάρχουσα την οικογένεια Μέντιτσι στη Φλωρεντία του 15ου αιώνα, από τους οποίους ευεργετήθηκε λόγου χάρη ο Μποτιτσέλι.
Οι νεαροί πατρόνες της σύγχρονης εποχής κινητοποιούνται καλύτερα όταν η συνεισφορά τους υπόσχεται πνευματική εκτόνωση και καλαισθησία. Έτσι η Αλίκη και η Βικτώρια διοργανώνουν εξαιρετικά υψηλού επιπέδου και αποκλειστικές εμπειρίες στα μέλη του Young Patrons.
«Για μένα η τέχνη και ο πολιτισμός σχετίζονται εν πολλοίς με την επικοινωνία. Σε μία ολοένα και πιο απομονωτική κοινωνία, οι νέοι αναζητούν τρόπους για να συνδεθούν και να κοινωνικοποιηθούν ουσιαστικά. Η αγάπη για τον πολιτισμό αποτελεί κοινό τόπο ενδιαφέροντος και προκαλεί σκέψη και συζήτηση» Όπως διευκρινίζει η Αλίκη.
«Και εγώ ως Young Patron ξεκίνησα επειδή μου άρεσαν πολύ τα events που διοργάνωναν, η Αλίκη μου πρότεινε να έρθω να τρέξουμε το πρόγραμμα. Μου άρεσε και εμένα αυτή η αίσθηση του community, της κοινότητας, να φέρνεις ομάδες νέων ανθρώπων μαζί, όπως επίσης και η γενικότερη διδαχή. Να μυείς τον κόσμο, να του δίνεις κίνητρο να παρατηρήσει πράγματα που αλλιώτικα ίσως προσπερνούσε, πράγμα το οποίο δρα ως αναζωογονητικό στοιχείο στη ζωή τους, με δυναμώνει», εξηγεί η Βικτώρια. «Και έτσι δέχτηκα. Είμαι ιδιαίτερα εξωστρεφής οπότε μου προσφέρει πολλή ζωηράδα να αναζητώ και να δημιουργώ νέες εμπειρίες».
Αυτήν την εβδομάδα τα μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να περιηγηθούν ιδιωτικά στη μεγάλη έκθεση Troy στο Βρετανικό Μουσείο (όπως παλιότερα στην έκθεση Defining Beauty). Στην Tate Modern μελέτησαν τον Τάκη, τον Μοντιλιάνι…
Στη Νέα Υόρκη απόλαυσαν ιδιωτική ξενάγηση στις ελληνικές και ρωμαϊκές αρχαιότητες του Μητροπολιτικού Μουσείου (Metropolitan Museum of Art) της Νέας Υόρκης, άλλη φορά στο μη κερδοσκοπικό πολιτιστικό ίδρυμα και χώρο τέχνης με τίτλο The Shed, μεταξύ πολλών άλλων.
Μέσω συνεργασίας με την Art Athina, διοργανώνουν επισκέψεις σε στούντιο καλλιτεχνών όπως inter allia ο Γιάννης Βαρελάς, ο Γιώργος Χαδούλης, ο Μανώλης Λεμός. Απόλαυσαν το εξαιρετικό προνόμιο μίας ξενάγησης στην ιδιωτική συλλογή του Δάκη Ιωάννου στην οικία του.
Το πιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των Young Patrons, παραμένει ο τρόπος με τον οποίο γεφυρώνει τον αρχαίο και τον σύγχρονο πολιτισμό, καθιστώντας το Μουσείο γέφυρα ανάμεσά στους. «Οτιδήποτε αρχαίο υπήρξε κάποτε σύγχρονο. Η ομορφιά της αρχαιότητας και συγκεκριμένα όλων των θεματικών εκθέσεων του Μουσείο αναδεικνύουν ακριβώς αυτή την ανθρωποκεντρική οπτική: Έρως, Επέκεινα, Υγεία…» επισημαίνει η Αλίκη Λαμπροπούλου. «Η ανθρώπινη φύση δεν μεταβάλλεται, ό,τι αισθάνεσαι τώρα, το έχουν αισθανθεί και άλλοι στο παρελθόν και στο παρόν, μην νιώθεις μόνος. Για μένα σε αυτό συνίσταται η ομορφιά της αρχαιολογίας. Η σύγχρονη τέχνη μπορεί να ταυτιστεί με τον αρχαίο κόσμο».
Οι εκδηλώσεις του κορυφώνονται κάθε καλοκαίρι με την καθιερωμένη εξόρμηση Young Patron Summer Weekend σε κυκλαδίτικο νησί: το βασικότερο ενισχυτικό τους εργαλείο. Φέτος, θα σελαγίσουν προς το Κουφονήσι (17 με 19 Ιουλίου).
Τα σαββατοκύριακα αυτά ανοίγονται μόνο σε μέλη του Young Patrons. Δεν πρόκειται για απλή εκδρομή αλλά για πνευματική κατάνυξη.
Ένα Σάββατο απόγευμα στη Μύκονο, μακριά από το νταβαντούρι του Σκορπιού, εκατόν πενήντα επιβιβάστηκαν σε βάρκες και οδηγήθηκαν στη Δήλο. Κάτω από τον ήλιο παρακολούθησαν με ακουστικά το λόγο του (διευθυντή του Μουσείου και καθηγητή) Νικόλαου Σταμπολίδη ενώ παρατηρούσαν τον αρχαιολογικό χώρο. Στην Κέρο θα ξεναγηθούν το καλοκαίρι από τον καθηγητή Μικαέλ Μπόιντ (Michael Boyd) από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ (Cambridge), συν-διευθυντή της ανασκαφής.
Στην Πάρο το πρόγραμμα περιλάμβανε αρχαιολογική βόλτα στην Παροικία, τα αρχαία λατομία και το Δήλιον. Στο Ιερό του Απόλλωνα στο Δεσποτικό της Αντιπάρου, η ξενάγηση πραγματοποιήθηκε από τον διευθυντή των ανασκαφών Γιάννο Κουράγιο.
Οι (εκπαιδευτικές) εκδρομές βέβαια ολοκληρώνονται με το κατάλληλο εορταστικό πνεύμα στο ετήσιο πάρτι (στην Πάρο, στην παραλία Βουτάκος).
«Το πρόγραμμα πετυχαίνει διότι προκύπτει μέσα από τη ζωή μας», όπως παρατηρεί η Βικτώρια. Εξάλλου και η ίδια ως young patron ξεκίνησε προτού αναλάβει την ευθύνη των επισήμων. «Όταν κάποιος με ενημερώσει για κάτι εξαιρετικό που πρόκειται να συμβεί ή συμβαίνει, αμέσως το προτείνω στο Μουσείο και γίνεται δράση. Έτσι λειτουργούμε όλοι. Η Αλίκη λατρεύει την αρχαιολογία και τον κυκλαδίτικο πολιτισμό, αν δεις το ίνσταγκραμ της είναι γεμάτο με σχετικές εικόνες». Επίσης, πολλές από τις δραστηριότητές τους «προέρχονται από προτάσεις των ίδιων των καλλιτεχνών».
Στην Τήνο επισκέφτηκαν στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας της τράπεζας Πειραιώς ύστερα από προτροπή της Μαργαρίτας Μυρογιάννη ενώ η πρωτότυπη ξενάγηση στην υπαίθρια γλυπτοθήκη του Πρώτου Νεκροταφείου Αθηνών πραγματοποιήθηκε από τους εικαστικούς Μαλβίνα Παναγιωτίδη και Παναγιώτη Λουκά.
Γέφυρα αρχαίου και σύγχρονου κόσμου
Η επιτυχία αποτελεί συλλογικό έργο, συμφωνεί η Αλίκη. Το πρόγραμμα Young Patrons απολαμβάνει μεγάλη απήχηση με όχημα την καταλυτική δράση από την επιτροπή Υoung Patrons Committee: Η Λένα Οικονομίδη και η Κατερίνα Εμπειρίκου στη Νέα Υόρκη, η Αταλάντη Μαρτίνου (επιμελήθηκε την έκθεση του Τζορτζ Κόντο -George Condo), ο Φίλιππος Τσαγκρίδης, ο Ανδρέας Μελάς, η Ρέα Καλογεροπούλου, η Αλεξάνδρα Οικονόμου, ο Φίλιππος και η Μαριάννα Λεμού, ο Δημήτρης Χανδρής, η Ηλέκτρα Σουτζόγλου (ο άνθρωπος κλειδί για τη Frieze), η ‘Αρτεμις Μπαλτογιάννη με τις διεθνείς επίσης διασυνδέσεις της.
Το πρόγραμμα πλαισιώνεται με νεότερους Πρεσβευτές όπως ο Δημήτρης Τρύφων, η Αλεξία Ρεπουντζάκου και η Μαριάννα Αγιοστρατίτη. Μπαίνουν και βγαίνουν, ανάλογα και με τις ηλικίες τους.
Και κάπως έτσι ανοίγεται για πρώτη φορά η συλλογή του Γιώργου Οικονόμου με σπάνια έργα του Ντέβιντ Χάμονς (David Hammons).
«Και εγώ τώρα ξεφεύγω από τους young, καθότι είμαι τριάντα τεσσάρων ετών πλέον», προσθέτει χαριτολογώντας η Αλίκη. «Έτσι θεσπίσαμε και το πρόγραμμα Νέοι Φίλοι για ακόμη πιο νεανικό και φοιτητικό κοινό, με πιο αστικό χαρακτήρα, με βόλτες στην πόλη, στα θέατρα, στα σινεμά», διευκρινίζει η Βικτώρια.
Eίμαστε μικρό μουσείο, εδώ τα κάνουμε όλοι όλα», συμπληρώνει η Αλίκη. Ως επικεφαλής της διεθνούς ανάπτυξης φροντίζει για οτιδήποτε σχετίζεται με διεθνή μουσεία και οργανισμούς καθώς και με την ανεύρεση πόρων. Παράλληλα παραμένει επικεφαλής στη διεύθυνση των κοινωνικών προγραμμάτων.
Ανθρωποκεντρική προσέγγιση
Για να διευρύνουν την εμβέλεια των κοινωνικών τους προγραμμάτων εξασφάλισαν την πολύτιμη συνδρομή των γνωστών, μεγάλων ευεργετών: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, Ίδρυμα Λάτσης, κοινωφελές ίδρυμα TIMA.
Ακόμη και επιχειρήσεις (Raycap, Efood, Eurolife, CCC) αλλά και ΜΚΟ (WWF, seveneleven theatre company, SolidarityNow) εισχώρησαν πρόθυμα στο άρμα των υποστηρικτών τους.
«Δεν θα μπορούσαμε να το καταφέρουμε ως Αλίκη και Βικτώρια. Χρειαζόταν το κύρος του Μουσείου για τέτοιους μεγέθους υποστηρικτές. Έτσι δημιουργήθηκε χώρος για θέσεις όπως της Μαριάννας για να ενισχύσει την οργάνωση των κοινωνικών προγραμμάτων».
Ειρήσθω εν παρόδω (εδώ δεν μπαίνει κάτι παρενθετικά) η Αλίκη με την Μαριάννα καταφέρνουν να υλοποιήσουν το καταπληκτικό πρότυπο πρόγραμμα ψηφιακής ξενάγησης στο Μουσείο με virtual reality μάσκες (γυαλιά εικονικής πραγματικότητας), τόσο για ηλικιωμένους όσο και για παιδιά που δεν μπορούν να επισκεφθούν το μουσείο όπως ηλικιωμένοι που διαμένουν σε γηροκομεία ή παιδιά με νεοπλασματικές ασθένειες που φοιτούν στο σχολείο του Νοσοκομείου Παίδων και στη Φλόγα, ενώ η καινοτομία τους αυτή ίσως επεκταθεί και σε ολόκληρα σχολεία και γηροκομεία της χώρας.
«Τα μουσεία οφείλουν να διευρύνουν τους ορίζοντες της φήμης τους σε όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό. Ως μέλη του Μουσείου, έχουμε την υποχρέωση να θέσουμε το παράδειγμα, να δράσουμε ως πιονέροι πρωτοποριακής σκέψης και ως πηγή θετικών αλλαγών», τονίζει με τη σειρά της η Αλίκη. «Τα Μουσεία αποτελούν σημεία συνάντησης και αυθόρμητης ανταλλαγής απόψεων. Δεν έχουμε πολλούς ακόμη παρόμοιους χώρους. Ίσως μόνο τα πανεπιστήμια. Πας σε εστιατόριο για φαγητό, στο σινεμά για μία ταινία. Θεωρώ εκπληκτικό ότι με μία αντίστοιχη αφορμή μπορεί κανείς να απολαμβάνει ελεύθερο διάλογο με άλλους ανθρώπους».