Σχεδιασμένη ήδη από τον Μνησικλή, δημιουργό των Προπυλαίων ήταν η αρχαία κλίμακα ανόδου προς την Ακρόπολη, αλλά ο Πελοποννησιακός Πόλεμος δεν του επέτρεψε να την κατασκευάσει.
Ένα έλλειμμα, που ήρθαν να καλύψουν οι Ρωμαίοι, όταν ακολουθώντας την σύλληψη του ευφυούς αρχιτέκτονα αποκατέστησαν την πρόσβαση στον ιερό βράχο κατασκευάζοντας την σκάλα, που εκείνος αναγκαστικά είχε αφήσει ανολοκλήρωτη, παρ’ ότι ήταν απολύτως απαραίτητη και εκείνη την εποχή. Γιατί η ράμπα, που μόνον αυτή είχε προφθάσει να κάνει ο Μνησικλής αποτελούσε το αρχικό μέρος του έργου, που δεν μπόρεσε να γίνει ποτέ.
Παραθέτοντας με κάθε λεπτομέρεια το χρονικό των μετασκευών και καταστροφών αυτής της κλίμακας μέσα στο χρόνο και τεκμηριώνοντας το κάθε τι σχεδιαστικά, φωτογραφικά και με ιστορικές αναφορές ο ακαδημαϊκός και καθηγητής Μανόλης Κορρές, πρόεδρος της Επιτροπής Αναστήλωσης Μνημείων Ακροπόλεως παρουσίασε σε ομιλία του τις βασικές αρχές για την νέα σκάλα ανόδου, που προτείνει για την Ακρόπολη.
Έτσι, όπως είπε, θα αποκατασταθεί ένα τμήμα της κλίμακας της Ρωμαϊκής εποχής, με βάση τα ευρήματα των ανασκαφών. Κάθε μάρμαρο θα πάει εκεί, που το βρήκαν οι ανασκαφείς, κι αυτό, γιατί κάποια από αυτά έχουν παρατοποθετηθεί στις διάφορες αναστηλώσεις που έγιναν μέσα στο χρόνο. Τα γαλάζια μάρμαρα του 1934 εξάλλου, που αποτελούν μία αυθαίρετη επέμβαση θα αντικατασταθούν με λευκά, και τελικά θα αποκατασταθεί το πλατύσκαλο και βαθμίδες.
Ένα τμήμα ωστόσο θα παραμείνει, όπως είναι και τώρα. Και αυτό είναι «όλο το τμήμα, που είναι ανοικτό για να φαίνεται ο αρχαϊκός βωμός, το ανάλημμα της αρχαϊκής ράμπας και η έσω πλευρά του αναλήμματος της κλασικής ράμπας, δηλαδή όλο αυτό το μεγάλο τετράγωνο, που είναι μέσα από την πύλη Μπελέ έως το πλατύσκαλο θα μείνει ανοικτό», είπε ο ίδιος.
Εξυπηρέτηση και όχι εντυπωσιασμός
Την λειτουργία της Ακρόπολης και την εξυπηρέτηση των επισκεπτών είχε πρωτίστως στόχο ο Μνησικλής, πρόσθεσε εξάλλου ο κ. Κορρές, και όχι τα μεγαλεία, τον εντυπωσιασμό ή την πομπώδη επίδειξη. Θυμίζοντας μάλιστα την αρχή του Βιτρούβιου «utilitas firmitas venustas», δηλαδή πρώτα η λειτουργία και η εξυπηρέτηση, δεύτερον η κατασκευαστική αρτιότητα και τρίτον η αισθητική και ο συμβολισμός επισήμανε, ότι με τόσους ανθρώπους, που ανέβαιναν στην Ακρόπολη ήταν εύλογο ο Μνησικλής να δώσει την απάντηση, που δίνει ένας καλός αρχιτέκτων και όχι ο αρχιτέκτων του γραφείου ή του καναπέ…
Αιώνες μετά την Κλασική εποχή οι Ρωμαίοι είχαν αντιληφθεί ακριβώς το σχέδιο του Μνησικλή, το οποίο όπως προκύπτει από τις μελέτες του κ. Κορρέ ακολούθησαν ως προς τις γενικές γραμμές, κατασκευάζοντας δύο κλίμακες στα πλαϊνά της ανόδου και μία κεντρική, έτσι ώστε οι επισκέπτες να περνούν μέσα από τις τρεις πύλες των Προπυλαίων. Διαφορές υπάρχουν πάντως, ως προς το ύψος των σκαλοπατιών, όπως εξήγησε ο ίδιος ενώ επίσης ο Μνησικλής προέβλεπε κεφαλόσκαλα, αντίθετα από τους Ρωμαίους.
Είναι λάθος εξάλλου να θεωρείται, ότι τέτοιες μνημειώδεις σκάλες έφτιαχναν μόνον οι Ρωμαίοι. Και η απόδειξη, που παρουσίασε ο κ. Κορρές βρίσκεται σε πολλά μνημεία στην Ελλάδα, όπως για παράδειγμα στην Λίνδο της Ρόδου ή στο Ηραίο του Άργους, όπου υπάρχουν λίθινες σκάλες, που έχουν 80 μέτρα πλάτος.
Οι Ρωμαίοι
Οι Ρωμαίοι ωστόσο δεν κατασκεύασαν μόνον την σκάλα αλλά επισκεύασαν και τα Προπύλαια. « Κατασκεύασαν τα θυρώματα των Προπυλαίων, που είχαν καταστραφεί και έβαλαν νέα μαρμάρινα στο ίδιο σχέδιο με τα αρχαία, που ήταν ξύλινα», είπε ο κ. Κορρές.
«Γιατί η Ακρόπολη ήταν ακόμη εργοτάξιο. Να μη σας πω, ότι γύρω από τον Παρθενώνα, στα ανατολικά και στα νότια –είναι μια δυσάρεστη διαπίστωση αυτή- ο χώρος είχε μείνει γεμάτος με μπάζα. Το αθηναϊκό κράτος δεν επέστρεψε ποτέ, μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο σ’ αυτά τα έργα, γιατί οι αρχαίοι είχαν αυτή τη συνήθεια, όταν δεν προλάβαινε ένας ηγέτης να ολοκληρώσει το έργο της δικής του θητείας, οι επόμενοι το άφηναν συχνά και επιδεικτικά ημιτελές. Άφησαν έτσι ημιτελή τα Προπύλαια ενώ στο Ερέχθειο λεπτολογούσαν και το τελευταίο κέντημα, μετά το θάνατο του Περικλή. Ή έκτιζαν το Διονυσιακό θέατρο και αργότερα το Στάδιο… Αν έρχονταν λοιπόν οι Ρωμαίοι και αποκαθιστούσαν την εσπλανάντ του Παρθενώνα, όπως την είχε φανταστεί ο Ικτίνος, τι κακό θα ήταν;».
Ρωμαίοι αναστήλωσαν σε πολύ μεγάλη έκταση τον 1ο αιώνα και το Ερέχθειο όμως, που είχε καταστραφεί στο μεταξύ σε μεγάλο βαθμό. Και όπως ομολόγησε ο κ. Κορρές, είχε περάσει δύο χρόνια στο παρελθόν διαβάζοντας, για να μάθει, ότι «τα υπέροχα σκαλίσματα της βόρειας θύρας είναι από ρωμαϊκά χέρια».
Αρχαία στα μπάζα
Αρχαίο αλλά και σύγχρονο υλικό, μάρμαρο φυσικά, θα χρησιμοποιηθεί για την αποκατάσταση αυτού του τμήματος της κλίμακας, σύμφωνα με την πρότασή του. Μόνον το ένα έβδομο από τα αυθεντικά μάρμαρα έχει διασωθεί, αυτό όμως δεν τον προβληματίζει. Όπως είπε σε όλες τις ελληνικές αναστηλώσεις που γίνονται τώρα, το αυθεντικό υλικό σπανίως είναι περισσότερο από ένα έβδομο. Αλλά και αυτό στη συγκεκριμένη περίπτωση, μόνον στην θέση του δεν βρέθηκε. Στην ουσία το ανακάλυψε ο ίδιος, πεταμένο σε έναν σωρό μπάζων, μαζί με άλλα υλικά από την κατεδάφιση των Αναφιώτικων!
«Το 1983 παρακινούμενος από την σκέψη, ότι οι σιδερένιοι ράβδοι του Μπαλάνου κάπου πρέπει να υπάρχουν -γιατί θα μπορούσαμε να τις χρησιμοποιήσουμε για τις σιδηροτροχιές στο εργοτάξιο της Ακρόπολεως που μεταφέρουμε βαριά φορτία- ερεύνησα παντού και σιγά σιγά έφτασα στο σωρό με τα μπάζα, που έφευγαν τότε με τα φορτηγά για μακριά», αφηγήθηκε ο κ. Κορρές.
Συνεχίζοντας: «Κάτω από τα μπάζα είδα να εξέχουν ράγιες και πήρα έναν λοστό για να τις μετακινήσω και να δω αν είναι ολόκληρες. Δεν μπόρεσα να δω. Είδα όμως κάτω άλλο. Βρώμικα μάρμαρα, Αλλά επειδή ήδη γνώριζα ακριβώς, πώς είναι τα αρχαία ρωμαϊκά σκαλιά, κομμένα δηλαδή με πριόνι, μπόρεσα να διακρίνω την άκρη ενός μαρμάρινου σκαλιού της ρωμαϊκής κλίμακας».
Εκτός από τις σιδερένιες ράγιες έτσι, το πολύτιμο υλικό μεταφέρθηκε στην Ακρόπολη και σήμερα είναι συγκεντρωμένο στο σκάμμα που βρίσκεται μέσα από την Πύλη Μπελέ, περιμένοντας να χρησιμοποιηθεί.
Η ιστορία πάνω απ’ όλα
Γιατί όμως, ενώ τα μνημεία της Ακρόπολης είναι της Κλασικής εποχής, η σκάλα θα αποκατασταθεί στη ρωμαϊκή της φάση; Στο ερώτημα που τέθηκε κατά τη συζήτηση που ακολούθησε -αλλά και συζητείται γενικότερα τον τελευταίο καιρό- ο κ. Κορρές, πλην όλων των ανωτέρω επιχειρημάτων είχε να απαντήσει και το πολύ απλό: «Εάν οι αρχαίοι είχαν κάνει κάτι πολύ άσχημο, η αποκατάσταση θα έπρεπε να το έκανε όσο άσχημο το είχαν κάνει εκείνοι. Γιατί στην αποκατάσταση δεν κάνουμε διάκριση ανάμεσα σε ωραία και άσχημα. Η ιστορία είναι πάνω απ’ όλα, και τα μνημεία είναι για να μας θυμίζουν την ιστορία του τόπου. Δεν πρέπει να απλουστεύουμε το ρόλο τους, γιατί μέσα σ΄ αυτήν την ιστορία περιλαμβάνονται όλα. Τότε γιατί ανεχόμαστε το Ηρώδειο δίπλα στην Ακρόπολη; Προφανώς και το Ηρώδειο προσβάλλει τον Παρθενώνα; Αλλά τι να κάνουμε…».
Σε κάθε περίπτωση η πρόταση του κ. Κορρέ θα συζητηθεί διεξοδικά στον συνέδριο που θα γίνει το φθινόπωρο και όπως είπε ο ίδιος «Εάν καταφέρουμε και λύσουμε όλα τα τεχνικά θέματα, τα οικονομικά κλπ. είμαστε αισιόδοξοι ότι θα την εκτιμήσουν».
Να σημειωθεί, ότι η διαδικτυακή διάλεξη με τίτλο «Ανεβαίνοντας στην Ακρόπολη. 2ο μέρος» πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της σειράς «Διαλέξεις της Πέμπτης» του Εργαστηρίου Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ.
Η Ακρόπολη σήμερα
Διαβάστε επίσης:
Η Ακρόπολη και τα μνημεία της θωρακίζονται από έξωθεν επιβουλές
Ακολουθήστε το Portraits στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση