«Προκλητική πρόταση» χαρακτήρισε στην ομιλία του στη Βουλή των Ελλήνων Κωνσταντίνος Τασούλας την πρωτοβουλία του Δημήτρη Δασκαλόπουλου (ο οποίος ανέβηκε στο βήμα αμέσως μετά) να συνεργαστεί το κοινοβούλιο με τον πολιτιστικό οργανισμό ΝΕΟΝ στο πλαίσιο της έκθεσης Πύλη, που θα ανοίξει τον Ιούνιο του 2021. Προφανώς, με τη θετική έννοια του όρου.
Πρόκειται πράγματι για κομβική ευκαιρία για αναστοχασμό τόσο με αφορμή την επέτειο του 2021 όσο και την μετάβαση της ελληνικής κοινωνίας σε μία νέα κανονικότητα μετά την πανδημία (όπως συνέβη και μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους πριν από διακόσια χρόνια). Η έκθεση Πύλη θα αποτελέσει ορόσημο για τα καλλιτεχνικά τεκταινόμενα της Αθήνας την προσεχή χρονιά.
Ο πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Τασούλας στην ευθύβολη και λυρική ομιλία του κατά τη διάρκεια της ψηφιακής παρουσίασης της συνεργασίας των δύο φορέων στο πλαίσιο της έκθεσης που θα πραγματοποιηθεί στο πρώην δημόσιο καπνεργοστάσιο – Βιβλιοθήκη και τυπογραφείο της Βουλής στη Λένορμαν, αναφέρθηκε στον κοινωνικό και παιδευτικό ρόλο του Νέον.
Από την ίδρυσή του το 2013 έως σήμερα έχει συμβάλει στον εκδημοκρατισμό της σύγχρονης τέχνης που κατά παράδοση παραμένει προνόμιο στον περίκλειστο χώρο των λίγων και εκλεκτών που έχουν την τύχη και την ευμάρεια για να την απολαύσουν. Για να εξηγήσει την ανεπιφύλακτη επιθυμία του κρατικού φορέα να συμπράξει με τον Νέον σε αυτή την πρωτοβουλία, υπογράμμισε τη συνταγματική επιταγή που μετά το 1954 προβλέπει ρητά ότι η πολιτεία έχει υποχρέωση και αποστολή να προάγει όχι μόνο την παιδεία αλλά και την τέχνη.
Εξήγησε ότι μετά την αδυσώπητη μάχη με αυτόν τον «δαίμονα», όπως χαρακτήρισε την πανδημία και αυτήν την «ασφυκτική κατάσταση» την οποία βιώνει η ανθρωπότητα, θα εκδηλωθεί επιτακτική ανάγκη «να καταφύγουμε στην τέχνη», που έδρασε διαχρονικά ως «καταφύγιο και ορμητήριο». Ο Κωνσταντίνος Τασούλας αναφέρθηκε σε πληθώρα παραδειγμάτων από το βάθος της ανθρώπινης ιστορίας όπου φαίνεται πώς η τέχνη έδρασε θωπευτικά στον δημόσιο χώρο.
Όπως το Ρυτό των θεριστών (στο Αρχαιολογικό μουσείο του Ηρακλείου), αγγείο της μινωικής εποχής που αναπαριστά (με ρυθμό και «μουσικότητα») πομπή ανδρών και ανάμεσά τους μια μορφή που στο χέρι κρατάει ανασηκωμένο ένα σείστρο (αιγυπτιακό μουσικό όργανο) και τραγουδά κρατώντας το ρυθμό. Έτσι και σήμερα, «αφού ο άνθρωπος κυριάρχησε στο φυσικό του περιβάλλον», μπορεί πλέον μέσω της απόλαυσης της τέχνης «να ξεπεράσει τους γονιδιακούς του φόβους (…) μέσα στο άγνωστο του μέλλοντός του».
Έτσι με τη συνεργασία της Βουλής με τον «πρωτοποριακό» οργανισμό ΝΕΟΝ, θεωρεί χρέος του να συμβάλει ώστε «να έρθει η τέχνη κοντύτερα στο σύγχρονο Έλληνα» και να επιτελεστεί ένα νέο ξεκίνημα με αισιοδοξία όπου η Ελλάδα δεν θα αποτελεί έμπνευση μόνο για το παρελθόν αλλά και για το παρον και το μέλλον της.
Δεν δίστασε να αναφερθεί στην τεράστια χορηγία από τον ΝΕΟΝ στην οποία ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος με την ταπεινοφροσύνη του (όπως εξήγησε ο πρόεδρος της Βουλής) δεν θα θέλει να αναφερθεί. Για τους σκοπούς της έκθεσης, τα 3.500 τμ του πρώην καπνεργοστασίου μετατρέπονται σε εκθεσιακό χώρο διεθνών προδιαγραφών.
Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος με τη σειρά του ανέτρεξε σε αυτόν τον πολιτιστικό και «παιδευτικό» ρόλο του οργανισμού Νέον, που γεννήθηκε στην καρδιά της οικονομικής ύφεσης η οποία όπως υπογράμμισε ο ίδιος αναδείχθηκε και σε τεράστια κρίση πολιτισμική.
Ανέτρεξε στην ιδρυτική αποστολή του οργανισμού, να αποτελέσει όχημα ανεπίσημου, δημόσιου διαλόγου ανάμεσα στη σύγχρονη τέχνη και τους πολίτες της χώρας, έναν χώρο στο μεταίχμιο του δημόσιου και του ιδιωτικού, που δημιούργησε μοντέλο συνεργασίας ανάμεσα στους δύο τομείς δράσης.
Ακριβώς επειδή σκοπός του υπήρξε η όσμωση της τέχνης με τον παλμό της κοινωνίας και της δημιουργίας, δεν απέκτησε ποτέ ο Νέον μόνιμη στέγη. Αντ΄αυτού, αξιοποίησε και άφησε το απυτύπωμά του (όπως δήλωσε ο πρόεδρός του) σε εμβληματικά κτήρια όπως το Ωδείο Αθηνών, το Αστεροσκοπείο με τις μεγάλες εκθέσεις που διοργάνωσε οι οποίες συζητήθηκαν σε μεγάλα, διεθνή μέσα, μερικές φορές περισσότερο από όσο στα ελληνικά.
«Βασικός πυλώνας» σε αυτήν την απόφαση να μην αποκτήσει μόνιμη στέγη ο Νέον, παραμένει το νεοπαγές μοντέλο συνεργασίας που τώρα «επισφραγίζεται με την παρούσα συνεργασία του με τον κορυφαίο δημοκρατικό θεσμό της χώρας σε μία ιδιαίτερη συγκυρία». Ένα μοντέλο που βασίζεται στην εμπιστοσύνη και τη «σοβαρότητα που βάζουμε» σε κάθε νέα δημόσια επέμβαση.
Αναφέρθηκε επίσης στο πρόγραμμα υποτροφιών του Οργανισμού που έχει στηρίξει έως σήμερα 170 φοιτητές και 1200 καλλιτέχνες. Και δεν παρέλειψε ούτε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές με τολμηρό τίτλο «Είναι αυτό τέχνη», που πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Ελληνικό παιδικό μουσείο έχοντας μέχρι τώρα καλύψει δεκάξι χιλιάδες μαθητές.
Όπως πριν από διακόσια χρόνια έγινε η αρχή για να οργανωθεί το σύγχρονο κράτος πάνω σε διεθνή πρότυπα, έτσι και σήμερα δημιουργείται η ανάγκη να αναστοχαστεί η ελληνική κοινωνία πάνω στις θεμελιακές αυτές αξίες. Η έκθεση προβάλλει για ακόμη μια φορά τη χρησιμότητα της τέχνης στο δημόσιο διάλογο αλλά και την αναπτυξιακή της διάσταση.
Και έτσι ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος έδωσε τη σκυτάλη στη διευθύντρια του ΝΕΟΝ Ελίνα Κουντούρη, η οποία ανέλυσε λίγο παραπάνω τη λογική της έκθεσης η οποία προετοιμάζεται εδώ και έναν χρόνο. Δανείστηκε μία φράση του κορυφαίου ελληνιστή και φιλόλογου Ρόντερικ Μπίτον ο οποίος πρόσφατα σημείωσε ότι η Ελλάδα γεννήθηκε μέσα από μία αιματοχυσία. «Αλλά η αλλαγή ήταν εφικτή». Όπως και τότε, έτσι και σήμερα λοιπόν έχει νόημα να αναρωτηθεί κανείς τι προασπίζεται η χώρα και το πώς αυτή η συγκεκριμένη χρονική συγκυρία οδηγεί μέσα από μία πύλη στην επανεπιβεβαίωση συγκεκριμένων δημοκρατικών αξιών.
Την επιμέλεια της έκθεσης μοιράζεται η Ελίνα Κουντούρη με τη διευθύντρια του Μουσείου σύγχρονης τέχνης του Σικάγου (Museum of Contemporary Art Chicago) Μαντλέν Γκρίνστεν. Το πρώην καπνεργοστάσιο θα μετατραπεί σε γόνιμο, «μη ιεραρχικό χώρο» τέχνης και η έκθεση θα κινηθεί πάνω σε τέσσερις πυλώνες: κίνηση, κοινό βίωμα, σύνδεση, σπίτι. Θα πραγματοποιηθούν νέες αναθέσεις σε έλληνες και ξένους καλλιτέχνες και θα οργανωθεί παράλληλο πρόγραμμα με τη Βουλή γύρω από την πλούσια ιστορία του πρώην καπνεργοστασίου. Περισσότερες πληροφορίες θα ανακοινωθούν προσεχώς.
Όπως δήλωσε η Ελίνα Κουντούρη, έμπνευση για την έκθεση και τον ποιητικό τίτλο της αποτέλεσε το άρθρο της Αρουντάντι Ρόι στους Financial Times με τίτλο Η πανδημία συνιστά πύλη. Εκεί η διάσημη συγγραφέας σημείωσε ότι η υγειονομική κρίση γονάτισε τους δυνατούς ενώ προκάλεσε νέο ρήγμα σε σχέση με το παρελθόν του σύγχρονου πολιτισμού.
Στην εξαιρετική ομιλία της, με διάθεση ενατένισης, η ομιλήτρια δήλωσε ότι «δεν θα παραμείνουμε παθητικοί θεατές». Όπως και πριν από διακόσια χρόνια η ανθρωπότητα σήμερα καλείται να επανεκτιμήσει τι σημαίνει Ελευθερία, να φανταστεί «το νέο κόσμο», τι θα σημαίνει η νέα «κανονικότητα» και ποιες αξίες θα την καθορίσουν.
Διαβάστε επίσης:
Χριστούγεννα με άριες από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στο ψηφιακό Μέγαρο Μουσικής
Λήδα Βαρδινογιάννη: Η μεγάλη κυρία της Αθήνας – Μια ζωή μυθική μέσα στα πλούτη και την τέχνη
Δημοπρασία έργων σύγχρονης τέχνης για το Μουσείο «Μαρία Κάλλας»
Ακολουθήστε το Portraits στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση