Ποια έργα τέχνης έχει το Προεδρικό Μέγαρο – Η άλλη ελληνική ιστορία

Όχι μόνον Γύζης. Αλλά και Παρθένης, Βρυζάκης, Νίκος Χατζηκυριάκος – Γκίκας, ακόμη και Ντελακρουά.

Στο Προεδρικό Μέγαρο, όπου μόλις πριν από δύο ημέρες προσφέρθηκε ως δωρεά η «Δόξα» του Νικόλαου Γύζη μεγάλος αριθμός ακόμη έργων ζωγραφικής, Ελλήνων κυρίως καλλιτεχνών, κοσμούν τις επίσημες αίθουσες υποδοχής, διαπιστευτηρίων, δεξιώσεων και ασφαλώς του γραφείου του Προέδρου της Δημοκρατίας.

Στην πλειοψηφία τους πρόκειται για έργα που ανήκουν στην Εθνική Πινακοθήκη, «δάνεια» στο Προεδρικό Μέγαρο, ως είθισται. Παρά τις εναλλαγές, μάλιστα, στη θέση του ανώτατου άρχοντα της χώρας, ελάχιστες είναι οι τροποποιήσεις που γίνονται στους χώρους αυτούς.

Τα έργα, άλλωστε, στο σύνολό τους αφηγούνται με τον δικό τους τρόπο την ελληνική ιστορία. Η «Δόξα» είναι ένα από λίγα έργα που ανήκουν πλέον στο Προεδρικό Μέγαρο, χάρις στη δωρεά του κ. Δημήτρη Γκέρτσου, εγγονού του Ευάγγελου Παπαστράτου, του ιδρυτή της ομώνυμης καπνοβιομηχανίας.

Η «Δόξα» του Γύζη στο Προεδρικό Μέγαρο ύστερα από την παράδοσή του στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου από τον Δημήτρη Γκέρτσο

Επρόκειτο, μάλιστα, για μία αγορά, την οποία είχε κάνει πριν έναν αιώνα περίπου, ύστερα από προτροπή της συζύγου του, Καίτης Δαμβέργη, που ήξερε να εκτιμά την τέχνη, καθώς υπήρξε μία από τις πρώτες γυναίκες φοιτήτριες στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών.

Η «Δόξα των Ψαρών», όπως είναι ο πλήρης τίτλος του πίνακα, είναι ένα συγκινητικό, ιδεαλιστικό έργο, με το οποίο ο Γύζης συμπορεύεται με τον Διονύσιο Σολωμό, αποτυπώνοντας το ιδεώδες της δόξας, που αυστηρή, μονάχη και με περισυλλογή «…μελετά τα λαμπρά παλληκάρια…», καταγράφοντάς τα στον μεγάλο κατάλογο της αθανασίας.

Χώρος υποδοχής του Προεδρικού Μεγάρου

Η ήττα του ελληνικού στρατού από τον τουρκικό, το 1896-’97 και η βαθιά θλίψη που είχε προκαλέσει στον Νικόλαο Γύζη ήταν η αφετηρία της δημιουργίας αυτού του πίνακα, είναι ενδιαφέρον, μάλιστα, ότι είχε ζωγραφίσει δύο έργα με το ίδιο θέμα και τον ίδιο τίτλο. Μόνο που το δεύτερο, το οποίο βρισκόταν στα Ανάκτορα, έχει εξαφανισθεί.

Η Ελληνική Επανάσταση

Έργα με θέματα από την Ελληνική Επανάσταση και τους αγώνες των Ελλήνων υπάρχουν και άλλα στο Προεδρικό Μέγαρο, μεταξύ των οποίων και ένας Ντελακρουά. Όπως επίσης αρχαιότητες από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, βυζαντινές εικόνες, τέχνεργα του νεώτερου ελληνικού πολιτισμού από το Μουσείο Μπενάκη, ζωγραφική της νεότερης και σύγχρονης εποχής, αλλά και γλυπτά.

Τα σαλόνια του Προεδρικού Μεγάρου

Δύο προτομές, του Διονυσίου Σολωμού και του Άγγελου Σικελιανού -η πρώτη φιλοτεχνημένη από τον γλύπτη Στέλιο Τριάντη και η δεύτερη από τον Θανάση Απάρτη- υποδέχονται τους επισκέπτες στην είσοδο με την μαρμάρινη σκάλα, που οδηγεί στον πρώτο όροφο.

Και απέναντι από το πλατύσκαλο εντυπωσιάζει ο μεγάλος πίνακας με έφιππο τον Κωνσταντίνο Α΄. Δημιουργός του ο Ζωρζ Σκοτ, Γάλλος ανταποκριτής πολέμου και εικονογράφος για το περιοδικό L’ Illustration, που είχε φιλοτεχνήσει τον πίνακα το 1914.

Στην αίθουσα αναμονής, αριστερά της εισόδου, ελαιογραφίες Ελλήνων καλλιτεχνών, προσφορά της Εθνικής Πινακοθήκης μιλούν για την ελληνική ιστορία: Είναι δύο έργα του Θεόδωρου Βρυζάκη, η «Πολεμική Σκηνή» και οι «Πολεμιστές σε ανάπαυση», «Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη» του Διονύσιου Τσόκου και κοντά τους το «Πλοίο σε τρικυμία» του Βασίλειου Χατζή, «Η Ακρόπολη την εποχή του Περικλή» του Βικέντιου Λάντσα, καθώς και η «Ακρόπολη» του Αλφρέντ ντε Κουρζόν.

Το πορτραίο της βασίλισσας Όλγας του Αλιέρι και δεξιά η «Σκυριανή» του Γεραλή

Τα Βυζαντινά

Με πολλά βυζαντινά στοιχεία, και γι’ αυτό «Βυζαντινό σαλόνι», η αίθουσα που χρησιμοποιείται για ορκωμοσίες, διαβεβαιώσεις Μητροπολιτών κ.ά. φιλοξενεί πολλές εικόνες: της Επτανησιακής σχολής, μία εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης από την Βέροια, καθώς κι ένα τρίπτυχο του 19ου αιώνα, ενώ στις βιτρίνες εκτίθενται ασημένιοι και επίχρυσοι σταυροί, ασημένια σφυρήλατα θυμιατά και ραντιστήρια, όπως και δυο ασημένια δισκοπότηρα.

Έργα που έχουν παραχωρηθεί από το Βυζαντινό Μουσείο, το Μουσείο Μπενάκη και την Εθνική Πινακοθήκη. Στο γραφείο της Προέδρου της Δημοκρατίας βρίσκονται ο πίνακας του Ευγένιου Ντελακρουά «Ο Μάρκος Μπότσαρης μεταλαμβάνει πριν την έφοδο στο Καρπενήσι» αλλά και του Πέτερ φον Ες «Αγωνιστές ατενίζοντας την Ακρόπολη», όπως επίσης και δύο βυζαντινές εικόνες.

Το Βυζαντινό σαλόνι με βυζαντινές εικόνες

Στην μεγάλη αίθουσα συσκέψεων, όμως, έχουν βρει θέση οι περισσότεροι πίνακες. Είναι η «Ακρόπολη» του Κωνσταντίνου Αρτέμη, το «Θαλασσινό» του Σταύρου Καντζίκη, το «Τοπίο με εκκλησία» του Πολυχρόνη Λεμπέση, τα «Αθάνατα» του Γεωργίου Προκοπίου, όπως επίσης και δύο έργα του Βασίλειου Χατζή, η «Βάρκα με ψαράδες» και η «Τράτα».

Ο Τσίλλερ

Η εντυπωσιακή αίθουσα των διαπιστευτηρίων, που χρησιμοποιείται επίσης για την ορκωμοσία των μελών της Κυβέρνησης, την επίδοση τιμητικών διακρίσεων, καθώς και για δεξιώσεις, είναι από μόνη της ένα έργο τέχνης, με τους ιωνικού ρυθμού κίονες, τα μεγάλα παράθυρα και το τζάκι, τον εξώστη για ορχήστρα, αλλά και την θολωτή στέγη.

Έργο του Τσίλλερ, που φέρει τη σφραγίδα του, αν και την επίβλεψη, πάντως, έκανε ο Αναστάσιος Μεταξάς. Να σημειωθεί, μάλιστα, ότι εδώ τα έπιπλα καθώς και τα μεγάλα επιδαπέδια κηροπήγια, προέρχονται από γαλλικά εργαστήρια του 17ου, 18ου και 19ου αιώνα.

Ο Ακάθιστος Ύμνος, χειροποίητο βιβλίο με φύλλα χρυσού

Ένας φωτεινός επιμήκης προθάλαμος οδηγεί σ’ αυτήν την αίθουσα με πίνακες αριστερά – δεξιά, όπως του Λουκά Γεραλή το «Κλουβί», του Προσαλέντη το «Καράβι», του Χατζή τα «Ιστιοφόρα και βάρκες» και του Οδυσσέα Φωκά τα «Ερείπια Ηρωδείου».

Συνεχόμενη, αλλά σε υψηλότερο επίπεδο, η αίθουσα δεξιώσεων του Προεδρικού Μεγάρου είναι και η μεγαλύτερη του κτηρίου. Με παραπλήσια διακόσμηση, διαθέτει και ενδιαφέροντες πίνακες, αποκλειστικά Ελλήνων ζωγράφων. Πρόκειται για τα «Αραγμένα καράβια» του Κωνσταντίνου Βολανάκη, «Το πλοίο Θεσσαλία», του Παύλου Προσαλέντη και το έργο του Βασίλειου Χατζή «Στην αποβάθρα του Μούδρου», όλα από την Εθνική Πινακοθήκη.

Εντυπωσιακή και με έναν εξωτικό αέρα είναι μεγάλη ταπισερί, που απεικονίζει τη στέψη της Βασίλισσας του Σαββά και όλοι την έχουν δει, τουλάχιστον στην τηλεόραση.

Ταπισερί που απεικονίζει τη στέψη της Βασίλισσας του Σαβά στην αίθουσα δεξιώσεων

Η ιστορία
Ανεβαίνοντας στο πρώτο όροφο, το σαλόνι, που έχει άμεση θέα στον Εθνικό Κήπο χάρις και στα μεγάλα ανοίγματα, κοσμείται με εξαιρετικά έργα τέχνης, από την αρχαιότητα ως σήμερα. Αρχαία αγγεία, λήκυθοι, ειδώλια και άλλα έργα από την Μυκηναϊκή εποχή, τη Γεωμετρική και την Ελληνιστική, επίσης από διάφορες περιοχές της χώρας, την Κόρινθο, τη Βοιωτία, την Αττική, όλα χορηγία του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου αναδεικνύονται σε δύο βιτρίνες.

Ενώ άλλες δύο περιέχουν αντικείμενα της νεοελληνικής αργυροτεχνίας, όπως ζώνες, πόρπες, μακριά σκουλαρίκια, ταμπακοθήκες και μπαλάσκες, σύνολο που έχει παραχωρήσει το Μουσείο Μπενάκη. Όσον αφορά στα έργα ζωγραφικής, ο μεγάλος πίνακας της βασίλισσας Αμαλίας ξεχωρίζει, ενώ υπάρχουν επίσης η «Ακρόπολη» του Λαζαρή, το «Σούνιο» του Βολανάκη και άλλοι ακόμη.

Το πορτρέτο της βασίλισσας Αμαλίας στο σαλόνι του πρώτου ορόφου

Στην τραπεζαρία του Μεγάρου, το τραπέζι των 40 ατόμων κυριαρχεί φυσικά στο χώρο, αλλά το ίδιο εντυπωσιακοί είναι εδώ και οι πίνακες. Η «Μορφή από την αρχαιότητα» του Παρθένη, η «Γυναικεία μορφή πάνω από βράχο» του Γουναρόπουλου και κυρίως ένας εξαιρετικός Γκίκας, οι «Λαβυρινθοειδείς δρόμοι».

«Λαβυρινθοειδείς δρόμοι», του Ν. Χατζηκυριάκου Γκίκα στην τραπεζαρία του πρώτου ορόφου

Την βιβλιοθήκη, τέλος, κοσμούν ο «Μυστράς» του Χειμώνα, η «Βάρκα» του Προσαλέντη και το «Αντιτορπιλικό» του Χατζή. O καθρέφτης πάνω από το τζάκι είναι και αυτός έργο τέχνης. Πολλά σύγχρονα γλυπτά, εξάλλου, βρίσκονται στον κήπο του Προεδρικού Μεγάρου, μεταξύ των οποίων του Ζογγολόπουλου, του Γιάννη Παππά και του Θόδωρου Παπαγιάννη. Μια μικρή υπαίθρια γλυπτοθήκη που βρίσκεται διαρκώς σε εξέλιξη.

Έργο του Ζογγολόπουλου