Πώς ήταν οι ήρωες, που μας απελευθέρωσαν; Πώς ήταν τα πρόσωπά τους, η κορμοστασιά, η αρματωσιά τους;
Στα σχολικά βιβλία και στα βιβλία γενικώς, σε κάθε επετειακή γιορτή και σε κάθε αναφορά, οι στυλιζαρισμένες εικόνες των αγωνιστών του ΄21, πανομοιότυπες και με ελάχιστες μόνον, χρωματικές ίσως διαφορές, έχουν ταυτιστεί στην συνείδησή μας με τα ονόματά τους: Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης με τον κεφαλόδεσμο και τ΄ άρματά του ή ακόμη και με περικεφαλαία (για την οποία υπάρχει μια διχογνωμία), ο Κωνσταντίνος Κανάρης με τον υδραίικο σκούφο και το αρχοντικό πανωφόρι, ο Καραϊσκάκης με τα βαρύτιμα όπλα και τον ολοκέντητο ντουλαμά, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος με ρούχα «ευρωπαϊκά», ως πολιτικός που ήταν.
Πρόκειται για την «επίσημη» απεικόνιση των ηρώων, για την οποία υπεύθυνος ήταν ο Βαυαρός αξιωματικός και εικονογράφος Καρλ Κρατσάιζεν. Μόνον που, στην εποχή του Αγώνα για την Ανεξαρτησία, υπήρξαν κι άλλοι καλλιτέχνες, που απαθανάτιζαν τους Έλληνες αγωνιστές, με τη δική τους οπτική και τεχνοτροπία.
Μια σειρά από τέτοια πορτρέτα, έτσι, 14 στον αριθμό, που χρονολογούνται στον 19ο αιώνα και ανήκουν στην Ιταλική Σχολή βγαίνουν τώρα σε δημοπρασία -διαδικτυακά βεβαίως- από τους Bonhams στην φθινοπωρινή Greek Sale του Λονδίνου στις 18 Νοεμβρίου.
Σε μικρό μέγεθος, οι πίνακες αυτοί, ακουαρέλες κυρίως, αλλά και κάποια λάδια, απεικονίζουν τους ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά και ανώνυμους αγωνιστές, διαφορετικά από ό,τι τους έχουμε συνηθίσει. Κάποιοι από αυτούς, μάλιστα, φέρουν και τα ονόματά τους στον πίνακα, γραμμένο στα ελληνικά: Δημήτριος Υψηλάντης, Κόμης Διονύσιος Ρώμας και Θεαγένης (Βασίλειος) Κόντε, ενώ όλοι, πλην των δυο πρώτων, απεικονίζονται προφίλ.
Είναι ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο Κίτσος Τζαβέλας, ο Ανδρέας Ζαΐμης, ο Ανδρέας Μιαούλης, ο Νικηταράς, ο Νικόλαος Κριεζιώτης και άλλα πρόσωπα που δεν έχουν αναγνωρισθεί. Όσο για την εκτιμώμενη τιμή του συνόλου, είναι 28.000 – 36.000 ευρώ.
Ο Βαυαρός φιλέλληνας
Γεγονός είναι ότι αρκετοί Ευρωπαίοι, που έφθασαν στη χώρα μας για να πολεμήσουν στο πλευρό των Ελλήνων αγωνιστών, εμπνεόμενοι από την ιδέα του φιλελληνισμού, θέλησαν να καταγράψουν τις μοναδικές ιστορικές στιγμές που ζούσαν κι αυτοί, με όποιο τρόπο μπορούσαν.
Ποίηση και πεζογραφία, ιστορία, μαρτυρίες και ασφαλώς με τη ζωγραφική, είτε ήταν καλλιτέχνες σπουδαγμένοι, είτε αυτοδίδακτοι. Στην τελευταία κατηγορία ανήκε ο Καρλ Κρατσάιζεν, που βρέθηκε στην Ελλάδα από το 1826 έως και το 1827, στη δυσκολότερη ίσως εποχή του Αγώνα, όταν ο Ιμπραήμ είχε σχεδόν υποτάξει την Πελοπόννησο, την ίδια στιγμή που οι Έλληνες είχαν χωριστεί σε αντίπαλα στρατόπεδα και πολεμούσαν ο ένας τον άλλον.
Ο Κρατσάιζεν ήταν υπολοχαγός στο εκστρατευτικό σώμα των Βαυαρών που είχαν φθάσει στην Ελλάδα και πήρε μέρος σε πολλές μάχες, όπως στη Σαλαμίνα, στο Ναύπλιο, στη μάχη του Φαλήρου και στην ιστορική πολιορκία των Αθηνών και της Ακρόπολης, τον Μάρτιο και Απρίλιο του 1927, ενώ ήταν επίσης παρών στην Γ’ Εθνοσυνέλευση.
Στις ανάπαυλες ανάμεσα στις μάχες ζητούσε από τους Έλληνες οπλαρχηγούς να φτιάξει το πορτρέτο τους και στο τέλος τους ζητούσε και να το υπογράψουν, γι’ αυτό και υπάρχουν οι υπογραφές όλων κάτω από τη μορφή τους, όχι όμως και η δική του.
Κολοκοτρώνης, Κανάρης, Μιαούλης, Μακρυγιάννης, Νικηταράς, Κίτσος Τζαβέλας, Κουντουριώτης, Μαυρομιχάλης και άλλοι απεικονίζονται σ’ αυτά τα πορτρέτα. Ημιτελές, ωστόσο, έμεινε εκείνο του Καραϊσκάκη, αφού ο μεγάλος αγωνιστής του ΄21 σκοτώθηκε λίγο μετά, στο Φάληρο.
Η αγορά από το ελληνικό Δημόσιο
Συνολικά, έγιναν 19 πορτρέτα με μολύβι σε χαρτί, αλλά, όταν επέστρεψε στη Γερμανία, λιθογράφησε τα σχέδιά του και τα εξέδωσε, μαζί με πολλά άλλα που έκανε στην Ελλάδα, σε επτά λευκώματα με τον γενικό τίτλο «Προσωπογραφίες των διασημότερων Ελλήνων και Φιλελλήνων, μαζί με μερικές απόψεις και ενδυμασίες, σχεδιασμένες εκ του φυσικού και δημοσιευμένες από τον Καρλ Κράτσαϊζεν».
Στο ελληνικό Δημόσιο περιήλθαν το 1926, κατόπιν αγοράς αντί 200.000 δραχμών από τους κληρονόμους του. Σημαντικό ρόλο σ’ αυτό είχαν παίξει ο Νικόλαος Γύζης, που είχε γνωρίσει την οικογένεια στο Μόναχο και βέβαια ο διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης τότε, Ζαχαρίας Παπαντωνίου, που έκανε την διαπραγμάτευση.
Στο σχέδιο του Κρατσάιζεν βασίστηκε η μορφή του Κολοκοτρώνη που εμφανιζόταν στο πεντοχίλιαρο του 1984. Αλλά και ο ίδιος ο Κρατσάιζεν παριστάνεται, φορώντας τη στολή του, ανάμεσα στους φουστανελοφόρους Έλληνες στον πίνακα του Θεόδωρου Βρυζάκη «Το εν Πειραιεί ευρισκόμενον στρατόπεδον του Καραϊσκάκη, έτος 1827».
Καρλ Κρατσάιζεν (αριστερά)
O Βρυζάκης, άλλωστε, θα ζωγραφίσει πολλούς αγωνιστές με βάση τις λιθογραφίες του Κρατσάιζεν στον γνωστό του πίνακα «H Ελλάς ευγνωμονούσα» (1858).
Η επανάσταση εμπνέει
Πορτρέτα των οπλαρχηγών του ΄21 έκανε και ο Δανός Άνταμ Φρίντελ, ο οποίος ήρθε στην Ελλάδα με την έναρξη της Επανάστασης. Φιλέλληνας σίγουρα, αλλά και τυχοδιώκτης, είχε ισχυρισθεί ότι ήταν αντισυνταγματάρχης, αλλά δεν πήρε μέρος σε καμία μάχη και ότι ήταν βαρόνος, χωρίς όμως να ισχύει τίποτε από τα δύο.
Κάτι που αποδείχθηκε, όταν ένας πραγματικός Δανός ευγενής ήρθε στην Ελλάδα και τον διέψευσε. Θεωρούνταν, όμως, έμπιστος του Δημήτριου Υψηλάντη και υπηρέτησε στο σώμα του. Έφυγε από την Ελλάδα γρήγορα, ωστόσο, και το 1924 εξέδωσε στο Λονδίνο το λεύκωμα «Οι Έλληνες», για να ακολουθήσει η έκδοση στη συνέχεια στο Παρίσι.
Πρόκειται για 24 προσωπογραφίες, βασισμένες σε «σχέδια εκ του φυσικού», που αντιπροσωπεύουν τις στρατιωτικούς, πολιτικούς, προεστούς, θρησκευτικούς ηγέτες. Και είναι ο μόνος καλλιτέχνης που περιλαµβάνει στη σειρά του δύο γυναίκες, την Μαντώ Μαυρογένους και την Λασκαρίνα Μπουµπουλίνα.
Ενδιαφέρον έχει, επίσης, ότι η πρώτη έκδοση των πορτρέτων χαρακτηρίζεται από ακρίβεια και πιστότητα των χαρακτηριστικών των προσώπων, με σκυθρωπά πρόσωπα και πρόχειρα ρούχα, ενώ στις επόμενες σειρές έχουν προστεθεί και πολλά ρομαντικά στοιχεία, που απομακρύνουν από την πραγματικότητα.
Ένας ακόμη ζωγράφος των ηρώων ήταν ο Ιταλός Τζοβάνι Μπότζι. Το έργο του είναι 24 προσωπογραφίες στρατιωτικών κυρίως, αλλά και πολιτικών που διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο κατά τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης.
Πρόκειται για ασπρόµαυρες λιθογραφίες, που αρχικά τυπώθηκαν στη Φλωρεντία το 1825 από τον οίκο Salucci και στη συνέχεια από το 1826-1829 ανατυπώθηκαν έγχρωμες στην Γαλλία. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για έργα που συνετέλεσαν πολύ στη δημιουργία του φιλελληνικού ρεύματος στην Ευρώπη και στην ευτυχή έκβαση του αγώνα.
Διαβάστε επίσης:
Τουρίστες στον τόπο μας: Στον Μαραθώνα, αναζητώντας τα ίχνη μιας μεγάλης νίκης
Ακολουθήστε το Portraits στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση