Το κάστρο, το αρχαίο θέατρο, το Αρχαιολογικό Μουσείο: Λύση σε προβλήματα μνημείων της Λευκάδας δίνει η Λίνα Μενδώνη

Το αρχαίο θέατρο της Λευκάδας περιμένει ακόμη να ανασκαφεί και στο μεταξύ τα κατάλοιπα του καταστρέφονται. Το ονομαστό κάστρο της Αγίας Μαύρας δεν έχει δει ακόμη μία συνολική ανάδειξη, παρά τμηματικά και αποσπασματικά, χρόνια τώρα. Το Αρχαιολογικό Μουσείο είναι τόσο μικρό -καταλαμβάνει απλώς το ισόγειο του Πνευματικού Κέντρου Λευκάδας –  που τα ευρήματα από τις ανασκαφές συσσωρεύονται στις αποθήκες, χωρίς να μπορεί να αναδειχθούν.

Αυτά είναι μερικά από τα προβλήματα που αντιμετώπισε η υπουργός Πολιτισμού κυρία Λίνα Μενδώνη κατά την τριήμερη επίσκεψή της στο νησί προσπαθώντας να δώσει λύσεις. Γεγονός είναι, ότι το υπουργείο Πολιτισμού υλοποιεί στην Λευκάδα έργα συνολικού προϋπολογισμού περίπου 5,5 εκατ. μετά και από τις πρόσφατες εντάξεις στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα των Ιονίων Νήσων. Ελπίζεται επομένως, ότι κάποια χρονίζοντα ζητήματα θα λυθούν.

Πρώτο από αυτά, και για λόγους χωροταξικούς, το κάστρο της Αγίας Μαύρας. Στην είσοδο της χώρας της Λευκάδας, στη χερσόνησο που τη συνδέει με την Ακαρνανική ακτή, βρίσκεται το εμβληματικό και τεράστιο, έκτασης 25.000 τ.μ. κάστρο της Αγίας Μαύρας με το ομώνυμο εκκλησάκι, που βρίσκεται μέσα σ΄αυτό. Σπουδαίο και για έναν άλλο λόγο, αφού η οχυρωματική του ενσωματώνει όλες τις διαφορετικές τάσεις της αρχιτεκτονικής των οχυρών, που διαμορφώθηκαν από τις αντίστοιχες ιστορικές περιόδους: Φράγκικη, Οθωμανική, Βενετική και Αγγλική. Αλλά και  τα κτίσματα που βρίσκονται μέσα στην έκτασή του συνθέτουν σήμερα έναν εντυπωσιακό ερειπιώνα:  Είναι ο λατινικός ναός του Παντοκράτορα, που κτίστηκε στη θέση τζαμιού, ένα μοναστήρι Δομινικανών μοναχών, το μέγαρο του Προβλεπτή, το νοσοκομείο, η πυριτιδαποθήκη, οι αγγλικές φυλακές κ.ά. όλα δημόσιου χαρακτήρα.

Η Αγία Μαύρα

Το έργο, προϋπολογισμού 600.000 ευρώ, που εκτελείται εδώ και καιρό εκεί από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδος αφορά στην διαμόρφωση διαδρομών πρόσβασης για τους επισκέπτες, στην τοποθέτηση φωτισμού, στην αποκατάσταση της πυριτιδαποθήκης, των κελιών των φραγκισκανών μοναχών, στις αγγλικές φυλακές, αλλά και σε εκτεταμένες αποψιλώσεις, προκειμένου να αποκαλυφθούν τα κτήρια εντός του φρουρίου. Σε εξέλιξη επίσης είναι οι εργασίες για τη δημιουργία στους χώρους των φυλακών και της πυριτιδαποθήκης ενός μουσειακού-εκθεσιακού χώρου και ψηφιακών εφαρμογών για την ιστορία της πειρατείας στη Λευκάδα. Σε διαδικασία ένταξης προς χρηματοδότηση εξάλλου είναι η αποκατάσταση του ναϋδρίου της Αγίας Μαύρας ενώ όπως προβλέπεται μετά τις εργασίες το κάστρο θα είναι προσβάσιμο και σε ΑμεΑ.

Η υπουργός Πολιτισμού στο Κάστρο της Αγίας Μαύρας στη Λευκάδα

Την «άμεση ανάγκη εκπόνησης μιας συνολικής στρατηγικής μελέτης για το Κάστρο και για τις χρήσεις, που θα πρέπει να αποδοθούν στους διάφορους χώρους και στις επιμέρους κτιριακές ενότητές του», κάτι που δεν έχει γίνει ως σήμερα, επισήμανε ωστόσο η κυρία Μενδώνη. Ζητώντας τη συμπερίληψή της  στις μελέτες ωρίμανσης για την ένταξη στην επόμενη προγραμματική περίοδο 2021-2027.

Στην πρόσφατη ένταξη στο Ε.Π. «Ιόνια Νησιά 2014-2020» περιλαμβάνονται επίσης η αποκατάσταση του ναού του Αγίου Μηνά (1707), που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη καθώς και τα έργα  σε πέντε ακόμη σημαντικά βυζαντινά μνημεία: Στον Άγιο Σπυρίδωνα (1685), στον Άγιο Γεώργιο (1741), στη Μονή της Παναγίας Οδηγήτριας στην Απόλπαινα (11ος αιώνας), στον Άγιο Γεώργιο στους Σκάρους (1611), στον Άγιο Χαράλαμπο Κατωχωρίου (15ος αιώνας).

Το αρχαίο θέατρο

Σε πλήρη στασιμότητα βρίσκεται στο μεταξύ, το έργο ανασκαφής στο αρχαίο θέατρο της Λευκάδας, που ανακαλύφθηκε πριν λίγα χρόνια. Γιατί, παρά την προγραμματική σύμβαση που είχε υπογράψει ο δήμος, με την υποχρέωση να αναλάβει την διαδικασία και το κόστος των απαλλοτριώσεων των αγροτεμαχίων, στα οποία εκτείνεται το μνημείο, τελικώς δεν έκανε τίποτε. Έτσι, όπως αποφάσισε η κυρία Μενδώνη θα αναλάβει το υπουργείο Πολιτισμού την όλη διαδικασία και το κόστος των  απαλλοτριώσεων, ώστε να μην υπάρξουν περαιτέρω καθυστερήσεις που θα επιβαρύνουν  την αρχαιολογική έρευνα, κυρίως όμως την κατάσταση του μνημείου, που είναι πολύ κατεστραμμένο.

Αυτοψία στο αρχαίο θέατρο Λευκάδας από την Λίνα Μενδώνη με την Έφορο Αρχαιοτήτων Ολυμπία Βικάτου

Η υπουργός πάντως ζήτησε οι πιστώσεις του Δήμου, που προορίζονταν για τις απαλλοτριώσεις του θεάτρου, να διατεθούν στη μελέτη και στις αποζημιώσεις που θα απαιτηθούν για την κατασκευή προσβάσεων στο μνημείο. Κι αυτό για διευκολυνθούν τόσο οι αρχαιολογικές εργασίες συντήρησης, όσο και οι επισκέπτες του θεάτρου, αλλά και μελλοντικά του αρχαιολογικού χώρου που βρίσκεται εν τη γενέσει του στην περιοχή.

Αρχαιολογικό Μουσείο

Όσον αφορά πάντως την δυνατότητα ανέγερσης νέου Αρχαιολογικού Μουσείου, άμεση λύση δεν δόθηκε. Όπως επισήμανε η κυρία Μενδώνη δύο εκδοχές υπάρχουν: ΄Η θα πρέπει να συμφωνήσουν οι τοπικοί φορείς στην παραχώρηση στο ΥΠΠΟ της κατάλληλης έκτασης, όπου θα κτιστεί το μουσείο _διαδικασία που θα απαιτήσει μία δεκαετία περίπου_ ή να παραχωρηθεί όλο το ισόγειο του Πολιτιστικού Κέντρου για την επέκταση του ήδη υπάρχοντος μουσειακού χώρου. Σε ανταπόδοση το ΥΠΠΟ μπορεί να αναλάβει με σύγχρονο μουσειολογικά και μουσειογραφικά τρόπο την έκθεση των συλλογών του δήμου, που αφορούν στον Λευκάδιο Χέρν και στα ενθυμήματα του Φολκλορικού Φεστιβάλ, στον δεύτερο όροφο του κτηρίου.

Η Μονή της Παναγίας Οδηγήτριας (11ος αιώνας) στην Απόλπαινα

Ένα ακόμη έργο, αυτό της αποκατάστασης του κινηματογράφου «Απόλλων», που καταστράφηκε το 2016 από πυρκαγιά, αλλά και του εκσυγχρονισμού του θεάτρου, καθώς και της κατασκευής  ενός ανοιχτού θεάτρου στον άμεσο χώρο του Πνευματικού Κέντρου, συζητήθηκαν επίσης, προκειμένου «στο τέλος της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου, το 2023, η Λευκάδα να έχει αποκτήσει ένα πολιτιστικό χώρο ζωτικής σημασίας», όπως είπε η υπουργός.

Η φακή Εγκλουβής

Την επισήμανση της εγγραφής  τριών πολιτιστικών αγαθών της Λευκάδας στον Εθνικό Κατάλογο της Άυλης Κληρονομιάς, συγκεκριμένα των φακών της Εγκλουβής, του καρσάνικου κεντήματος και του πορσάνικου μαχαιριού έκανε εξάλλου η κυρία Μενδώνη, σημειώνοντας, ότι «Αυτό το γεγονός προσδίδει μια τεράστια δυναμική στο νησί, η οποία συνδυαζόμενη με τον αρχαίο πολιτισμό της, τα έργα που διενεργούνται στα μνημεία, αλλά και τη νεότερη δημιουργία την οποία διαθέτει ο τόπος μπορεί να δώσει μια εντελώς διαφορετική αναπτυξιακή δυνατότητα στο νησί».

Τέλος, η υπουργός Πολιτισμού ζήτησε τον συντονισμό και τη συνεργασία όλων των αρμόδιων φορέων, προκειμένου να δημιουργηθεί ένας σημαντικός επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος και στο Μεγανήσι. Για να γίνει αυτό πρέπει να εξασφαλιστεί σωστή πρόσβαση προς τους μυκηναϊκούς τύμβους -που συνδέονται με τους Ταφίους πειρατές των ομηρικών επών- και είχαν ν ανασκαφεί την περίοδο 2011-2015 από την κ. Ολυμπία Βικάτου και τους συνεργάτες της.

Η υπουργός Πολιτισμού Μενδώνη συνοδευόταν από τον βουλευτή Λευκάδας κ. Αθανάσιο Καββαδά, τον αντιπεριφερειάρχη κ. Ανδρέα Κτενά και τον δήμαρχο κ. Χαράλαμπο Καλό.