«Ο Θεός συγχωρεί πάντα. Εμείς συγχωρούμε μερικές φορές. Η φύση δε συγχωρεί ποτέ», είπε ο Πάπας Φραγκίσκος όταν τον ρώτησε μία Ισπανίδα δημοσιογράφος μέσω Skype εάν η πανδημία είναι ένας τρόπος με τον οποίο η φύση «εκδικείται» την ανθρωπότητα. «Πυρκαγιές, σεισμοί… Η φύση είναι οργισμένη και θέλει να τη φροντίσουμε.»
Ας το παραδεχτούμε. Έχουμε κακοποιήσει το περιβάλλον με κάθε τρόπο. Από τα πειράματα που γίνονται στα ζώα – και όχι εκείνα που αφορούν την παραγωγή φαρμάκων ή την προαγωγή της επιστήμης, αλλά τα άλλα, σαν εκείνο των Βρετανών κτηνοτρόφων που δοκίμασαν να κάνουν τις αγελάδες τους καννίβαλους – και τον υπερκαταναλωτισμό μας που δημιουργεί τόνους απορριμάτων που δεν αποσυντίθεναι, η ζημιά που προκαλούμε διαρκώς είναι τεράστια.
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχει γίνει viral το hashtag #WeAreTheVirus, με το οποίο οι ακτιβιστές υποστηρίζουν πως σε εμάς οφείλεται η ύπαρξη του κορονοϊού. Μάλιστα, στηρίζουν την άποψή τους παραθέτοντας τα δεδομένα: Από τη μέρα που κλειστήκαμε στα σπίτια μας, η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει μειωθεί αισθητά, ενώ είδαμε ξανά ψάρια στη Βενετία.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Ας δούμε πώς σχετίζονται οι πανδημίες με το περιβάλλον.
To 2014, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος δεν απέκλειε ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να ευνοήσει την εκδήλωση κρίσεων, όπως αυτή που ζούμε σήμερα. Πρώτα από όλα, οι αυξημένες θερμοκρασίες και η υγρασία συμβάλλουν στην τεράστια αναπαραγωγή των κουνουπιών, ανάμεσά τους κι εκείνα που μεταφέρουν την ελονοσία, τον ιό ζίκα και άλλες μολυσματικές ασθένειες. Οι παραπάνω συνθήκες, που κάποτε επικρατούσαν μόνο στην τροπική ζώνη, πλέον έχουν επεκταθεί και σε άλλες περιοχές. Αυτός είναι και ο λόγος που οι προαναφερθείσες ασθένειες εμφανίστηκαν σε μέρη που δεν τις είχαν αντιμετωπίσει ποτέ πριν.
Σε συνδυασμό με την εκβιομηχάνιση της παραγωγής και την αποψίλωση των δασών, έχουμε προσβάλλει το φυσικό περιβάλλον με κάθε τρόπο και έχουμε συγκεντρωθεί στα μεγάλα αστικά κέντρα. Είναι λογικό, λοιπόν, εξαιτίας του συνωστισμού στις πόλεις, να μεταδίδονται ευκολότερα οι παθογόνοι μικροοργανσιμοί ανάμεσά μας.
Ας θυμηθούμε την επιδημία της Ebola. Δεκάδες χιλιάδες κάτοικη στη Νέα Γουινέα, τη Λιβηρία, τη Σιέρρα Λεόνε έχασαν τη ζωή τους από έναν ιό που προήλθε από τις νυχτερίδες, μεταδόθηκε στους γορίλλες και άλλα άγρια ζώα που συνηπήρχαν με τους ιθαγενείς των τροπικών δασών και κάπως, κάποιος, ήρθε σε επαφή μαζί του.
Κάπως έτσι ξεκίνησε και η σημερινή πανδημία. Εκατοντάδες εκατομμύρια κάτοικοι των άλλοτε αγροτικών περιοχών, μετακόμισαν κοντά στα εργοστάσια στην κεντρική Κίνα και στα παράλια. Ένα τέτοιο μέρος είναι και η Ουχάν.
Η πανδημία είναι προϊόν του συνδυασμού πολλών παραγόντων, ανάμεσά τους και η αδυναμία των κυβερνήσεων να βρίσκονται σε ετοιμότητα για τέτοιες καταστάσεις. Ισχύει, πράγματι, πως ο Ebola, ο ζίκα, ο κορονοϊός μεταδίδονται ευκολότερα λόγω της αστικοποίησης, της αποψίλωσης των δασών και της υπερθέρμανσης του πλανήτη; Είναι πολύ νωρίς για να έχουμε μία απάντηση. Όμως είναι και πολύ πιθανό. Εάν κάτι τέτοιο ισχύει, θα πρέπει να πάρουμε τα μέτρα μας.