Η ελληνική πολυκατοικία ως κτίσμα και ως αστικό μοντέλο συμβίωσης γίνεται αντικείμενο σχολιασμού στην Bloomberg. Ο Feargus O’Sullivan, γράφει για το πώς μία τυχαία σχεδίαση, κατέληξε να λειτουργήσει επιτυχώς σε δομικό και κοινωνικό πλαίσιο.
Εκ πρώτης όψεως, η Αθήνα είναι μία μεγάλη τσιμεντούπολη. Οι αμέτρητες πολυκατοικίες, δεν φαίνεται να δίνουν απάντηση σε μία σειρά από αστικά ζητήματα.
Οι περισσότερες κατασκευάστηκαν τη δεκαετία του 50’, όταν ξεκίνησε ένα μεγάλο κύμα αστικοποίησης γενικότερα στην Ευρώπη, το οποίο ήταν ακόμη πιο έντονο στην Ελλάδα, εξαιτίας του εμφύλιου πολέμου, ο οποίος κατέστρεψε τότε μεγάλο κομμάτι της υπαίθρου.
Οι νέοι Αθηναίοι, είχαν άμεση ανάγκη για σπίτια, όμως το κράτος δεν είχε ούτε τα χρήματα, ούτε τη θέληση για την κατασκευή δημόσιων κατοικιών. Επίσης οι τράπεζες προσέφεραν λίγα χρήματα. Τότε δημιουργήθηκε το σύστημα της αντιπαροχής. Οι εργολάβοι εξοικονομούσαν το κόστος αγοράς της γης, δίνοντας στους ιδιοκτήτες των οικοπέδων, διαμερίσματα από την ολοκληρωμένη οικοδομή.
Ο Πάνος Δρούγγας, αρχιτέκτονας και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας είπε: «Το σύστημα είχε τους οικοπεδούχους, να παραδίδουν την περιουσία τους και σε αντάλλαγμα για παράδειγμα, λάμβαναν δύο έως πέντε διαμερίσματα από το ολοκληρωμένο κτίριο, για να ζήσουν ή να νοικιάσουν ή να πουλήσουν.
Ήταν ένα σύστημα ανάπτυξης κατοικίας από τη βάση προς τα πάνω, που δεν δημιουργήθηκε από καμία αλλαγή του νόμου από την κυβέρνηση, αν και το κράτος προσέφερε κίνητρα για την κατασκευή, παρέχοντας φοροαπαλλαγές».
Για να μειώσουν το κόστος, οι εργολάβοι υιοθέτησαν ένα μοντέλο κατασκευής, το σύστημα Dom-In, που αναπτύχθηκε από τον Le Corbusier , στο οποίο οι κολώνες οπλισμένου σκυροδέματος, μπορούσαν να υψώνονται ελεύθερα ακόμη και το εσωτερικό του κτιρίου. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει λειτουργική ανεξαρτησία του σκελετού από τους τοίχους, όχι μόνο στις προσόψεις, αλλά και στο εσωτερικό. Επομένως οι τοίχοι είναι πιο «ευέλικτοι» καθώς δεν παίζουν κάποιο ρόλο στη στήριξη και στατικότητα του κτιρίου.
Στην Αθήνα, αυτό επέτρεψε τη δημιουργία ενός είδους μοντερνισμού. Oι βιομηχανικές κατασκευές, ήταν ακόμη ευθυγραμμισμένες με έναν παραδοσιακό δρόμο σε πυκνές αστικές γειτονιές, με διαφορετικά ύψη και μήκη κτιρίου, που δίνουν μια τυχαία, ασταμάτητη δόμηση.
Παρά την ταχεία κατασκευή, συνήθως σε σχεδιασμό πολιτικού μηχανικού και όχι αρχιτέκτονα, τα γενικά οικογενειακά διαμερίσματα (δηλαδή 2-3 υπνοδωμάτια), ήταν συχνά ευχάριστα μέρη διαμονής. Τα μπαλκόνια είναι αρκετά ευρύχωρα για να χωρέσουν σε ένα μεγάλο τραπέζι φαγητού και έναν τοίχο για φυτά.
Οι πολυκατοικίες αυτές, είχαν μία ακόμα καινοτομία σε όλη την Ευρώπη για εκείνη την εποχή, την κεντρική θέρμανση. Επίσης περιλάμβαναν ευρύχωρους κοινόχρηστους χώρους σε μία εκπληκτικά συμπαγή κατασκευή.
Το κράτος συνέβαλε ελάχιστα ή καθόλου μετρητά σε αυτά τα κτίρια, αλλά έθεσε όρια σε ορισμένες πτυχές του σχεδιασμού τους. Εξασφαλίστηκε, για παράδειγμα, ότι κάθε πολυκατοικία που υψώνεται πάνω από έξι ορόφους πρέπει να επανέρχεται πίσω σε αυτούς. Αυτό δημιούργησε τα χαρακτηριστικά δώματα, με πλατιές βεράντες, που βρίσκονται πάνω από πολλά κτίρια, ακόμη και σε λιγότερο πλούσιες περιοχές.
Η ποικιλία διαμερισμάτων στο ίδιο κτίριο, είχε ως αποτέλεσμα την κοινωνική ανάμειξη. «Υπήρχαν πλουσιότεροι άνθρωποι στους επάνω ορόφους», λέει ο Δράγγας, «άνθρωποι που μόλις έφτασαν από την εξοχή πιο κάτω και φτωχοί φοιτητές στο υπόγειο. Αυτό το είδος κάθετης διαστρωμάτωσης μέσα σε ένα πενταώροφο κτίριο, βοήθησε την Αθήνα να αποφύγει την οριζόντια διαστρωμάτωση – δεν υπήρχαν πραγματικά γειτονιές που ήταν μόνο πλούσιες ή μόνο φτωχές. Και οι πολυκατοικίες στις πλουσιότερες και τις φτωχότερες περιοχές ήταν λίγο πολύ το ίδιο κτίριο».
Εξίσου σημαντικό είναι και το γεγονός, ότι τα κτίρια αυτά, δεν προορίζονταν μόνο για ζει κανείς σε αυτά. Ο Δήμος Αθηναίων είχε σχεδιάσει ζώνες μόνο για βαριά βιομηχανία και άφηνε τους ανθρώπους ελεύθερους να στήσουν κατάστημα σε μια πολυκατοικία. Ακόμα και σήμερα, αυτά τα κτίρια είναι συχνά «κυψέλες» δραστηριότητας, με ανάμειξη γραφείων, ιατρείων και διάφορων εργαστηρίων μεταξύ των σπιτιών.
Σύμφωνα με τον καθηγητή, αυτό ήταν «μια ακύρωση όλων των προβλημάτων του σύγχρονου πολεοδομικού σχεδιασμού, απλά κατά λάθος. Κανείς δεν το είχε σκεφτεί, αλλά το αποτέλεσμα ήταν ένας φανταστικός συνδυασμός χρήσεων σε ένα κτίριο μικρής κλίμακας. Γι ‘αυτό οι δρόμοι της Αθήνας έχουν ένα υπέροχο επίπεδο ζωής όλη την ημέρα, όλη τη νύχτα και όλη την εβδομάδα».
Οι πολυκατοικίες όμως δεν ήταν τέλειες. Ενώ φαίνεται να γερνούν αρκετά καλά, τα υδραυλικά όπως και η μόνωση δεν δόθηκαν πάντα σωστά. Στα διαμερίσματα χαμηλότερης ποιότητας, μπορεί να υπάρχουν πλήρη παράθυρα μόνο κατά μήκος του μπαλκονιού, ενώ οι κουζίνες τους φωτίζονται μόνο από σκοτεινά φρεάτια.
Η οικονομική κρίση της περιόδου 2007-2008 αποκάλυψε πιο σοβαρά προβλήματα, στο κομμάτι της θέρμανσης και του ηλεκτρικού. Πολύς κόσμος που ήταν αντιμέτωπος με την ανεργία ή μειωμένους μισθούς δεν μπορούσε πλέον να θερμάνει τα σπίτια του.
Εν τω μεταξύ, προκύπτει ένα ακόμα ζήτημα. Καθώς οι αρχικοί ιδιοκτήτες έχουν κληροδοτήσει τα σπίτια τους σε πολλά παιδιά, ένα κτίριο μπορεί να έχει έως 70 ιδιοκτήτες, καθιστώντας αδύνατη τη λήψη αποφάσεων ακόμα και για μία βασική ανακαίνιση.
Τα θετικά όμως της πολυκατοικίας δεν συναντιούνται σε καμία άλλη χώρα. Οικογένειες τρώνε και κουβεντιάζουν σε μπαλκόνια γεμάτα λουλούδια. Στα ισόγεια οι άνθρωποι χαλαρώνουν σε βεράντες κάτω από τις σκιές των δέντρων, με τη συντροφιά κατοικίδιων.
Όταν σβήνουν τα φώτα των καταστημάτων, ανοίγουν αυτά των σπιτιών. Οι δρόμοι είναι πάντα φωτισμένοι γεμάτοι ζωή. Η παρουσία άλλων ανθρώπων είναι πάντα εμφανής χωρίς να γίνεται ενοχλητική.
Τα κτίρια βοηθούν στη δημιουργία μιας πόλης που αισθάνεται ταυτόχρονα ζωντανή και άνετη, σύγχρονη αλλά και παλιά. Σαφώς και άλλες ευρωπαϊκές πόλεις έχουν αρκετά κατοικημένους δρόμους. Πολλοί λίγοι όμως είναι το ίδιο φιλόξενοι με αυτούς της Αθήνας.
Διαβάστε επίσης:
Πώς μία νεαρή Βρετανίδα κατασκεύασε το δικό της μικροσκοπικό σπίτι
Οι «γιαγιάδες» που δημιουργούν μία νέα τάση στα μικροσκοπικά σπίτια
Bauhaus: Το κίνημα που άλλαξε τον κόσμο της αρχιτεκτονικής και του design
Ακολουθήστε το Portraits στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση