Οι ταινίες της Disney αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της παιδικής ηλικίας των περισσότερων από εμάς, ενώ έχουν επηρεάσει και διαμορφώσει σημαντικά – έστω και αν δεν το αναγνωρίζουμε – τις αντιλήψεις μας για τον κόσμο. Η Disney, η μεγαλύτερη και γνωστότερη ίσως εταιρεία παραγωγής κινηματογραφικών ταινιών, θίγει μέσω των παραγωγών της κοινωνικά ζητήματα και η επιλογή χαρακτήρων και ιστοριών δεν είναι ποτέ τυχαία και άσχετη με την περίοδο, όπου κυκλοφορεί.
Από την Ωραία Κοιμωμένη έως τη Μουλάν και την Ποκαχόντας, οι πριγκίπισσες της Disney έχουν αλλάξει πολύ στο πέρασμα των ετών. Αυτές οι φιγούρες είναι από τα πρώτα γυναικεία πρότυπα, που γνωρίζουν τα μικρά κορίτσια και έρχονται σε επαφή με σημαντικά ζητήματα, όπως είναι η ανεξαρτησία και η θέση μιας γυναίκας στον κόσμο και την κοινωνία. Τα τελευταία χρόνια, υπάρχει μια μεγάλη αλλαγή στον τρόπο σκέψης της Disney και όλο και περισσότερες φεμινιστικές πριγκίπισσες έρχονται στην μεγάλη οθόνη.
Οι πρώτες ταινίες της Disney με πρωταγωνίστριες γυναίκες
Η Χιονάτη (1937), η Σταχτοπούτα (1950) και η Ωραία Κοιμωμένη (1959) είναι οι πρώτες τρεις ταινίες της Disney, οι οποίες έχουν ως πρωταγωνίστρια μια γυναίκα. Ωστόσο, αυτό είναι το μόνο φεμινιστικό στοιχείο των παραγωγών αυτών. Αν και ήταν μια πρωτοποριακή για την εποχή κίνηση, ο κόσμος των εν λόγω πριγκιπισσών περιστρέφεται γύρω από τους πρίγκιπες και την κατάκτησή τους.
Τόσο η Χιονάτη, όσο και η Σταχτοπούτα παρουσιάζονται ως δυο πολύ όμορφες, αλλά αδύναμες γυναίκες, που ζουν κάτω από συνθήκες βίας (λόγω των μητριών τους) και τελικά σώζονται από μια αντρική φιγούρα. Μέχρι τη στιγμή της «σωτηρίας» τους, οι δυο τους υπηρετούν τους ρόλους, που η τότε κοινωνία είχε ορίσει για τις γυναίκες. Ήταν συνεσταλμένες και αθώες, αφοσιωμένες στις δουλειές του σπιτιού, που ακόμη και σήμερα θεωρούνται γυναικεία υπόθεση.
Παρά το γεγονός ότι η Ωραία Κοιμωμένη κυκλοφόρησε 22 χρόνια μετά τη Χιονάτη και πολλοί θα περίμεναν πως οι γυναίκες θα είχαν άλλο ρόλο – τουλάχιστον στο σινεμά – η ταινία αυτή θεωρείται από φεμινιστικής άποψης η χειρότερη. Τι και αν η Αυγούλα ήταν η πρωταγωνίστρια της ταινίας; Εμφανίστηνκε στην οθόνη για 18 λεπτά συνολικά. Η πρώτη της ατάκα εντοπίζεται στο 19ο λεπτό της ταινίας, ενώ συνολικά το ενδιαφέρον εστιάζεται στην προσπάθεια του όμορφου πρίγκιπα να τη σώσει.
Η Άριελ (1989) σηματοδότησε την αρχή μιας νέας εποχής για την σπουδαία εταιρεία παραγωγής, αφού ήταν η πρώτη λίγο πιο δυναμική φιγούρα που δημιουργήθηκε. Παρότι αποφάσισε να εγκαταλείψει τη φωνή, την οικογένεια και την ταυτότητά της για τον αγαπημένο της, εμφάνιζε πιο έντοντα στοιχεία αποφασιστικότητας και ανεξαρτησίας, συγκριτικά με τις προηγούμενες.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1991, η πρώτη ταινία με πραγματική φεμινιστική διάθεση κυκλοφόρησε, με τίτλο η «Πεντάμορφη και το Τέρας». Η πρωταγωνίστρια, Μπελ, εμφανίζεται ως ένα κορίτσι, που αναζητά την περιπέτεια, είναι μορφωμένη, λατρεύει να διαβάζει, δεν θέλει να παντρευτεί αυτόν που η κοινωνία της έχει «δώσει» ως ταίρι και δεν την απασχολεί τι λέει ο κόσμος για εκείνη. Όταν ο πατέρας της βρίσκεται σε κίνδυνο, αναλαμβάνει δράση και δεν περιμένει κάποιον άλλον να τον σώσει. Αντίθετα μάχεται και στο τέλος κερδίζει. Στον αντίποδα αρκετοί είναι αυτοί που πιστεύουν πως μέσω της ταινίας προωθείται η ενδοοικογενειακή βία, αφού το Τέρας συχνά δρα απειλητικά.
Οι πριγκίπισσες της Disney που έχουν ξεχωρίσει και τα μηνύματά τους
To 1995, η Ποκαχόντας έκανε την εμφάνισή της και για πολλούς αποτελεί μέχρι και σήμερα ένα γνήσιο παράδειγμα φεμινισμού. Δυναμική, ευγενής, ανεξάρτητη και έξυπνη, η Ποκαχόντας δεν δέχτηκε να τιθασευτεί, ενώ εκείνη ήταν που έσωσε τον αγαπημένο της. Στο τέλος της ταινίας, όχι μόνο δεν την βλέπουμε να παντρεύεται αλλά αντίθετα επιλέγει την φυλή από τον αγαπημένο της, κάτι που δεν είχε κάνει άλλη πριγκίπισσα της Disney μέχρι εκείνη τη στιγμή. Τον ίδιο έντονο χαρακτήρα, με μια μεγαλύτερη δόση ανεξαρτησίας και θάρρους, συναντάμε στην Εσμεράλντα. Παρόλο που ο χαρακτήρας της είναι σεξουαλικοποιημένος, δεν επιτρέπει σε κανέναν να της πει τι μπορεί και τι δεν μπορεί να φορέσει και προτιμά να πεθάνει από το να υποταχθεί στον ισχυρό και κακό άνδρα του παραμυθιού.
Μια από τις πιο ιδιαίτερες και καινοτόμες – μέχρι και σήμερα – ταινίες της Disney είναι η Mulan. Μια γυναίκα, που δεν έχει καμία σχέση με βασλική καταγωγή, γίνεται πολεμίστρια και σώζει την Κίνα. Ενάντια στα στερεότυπα των φύλων, αρνείται να βαφτεί και να στριμωχτεί σε στενά φορέματα για να παντρευτεί και δεν δέχεται να καθίσει σπίτι της και να σερβίρει τσάι. Όταν οι περιστάσεις το απαιτούν, κόβει τα μαλλιά της (σύμβολο θηλυκότητας για πολλούς) και μάχεται στη θέση του πατέρα της, παριστάνοντας τον άνδρα. Η ταινία αυτή αντικατοπτρίζει με τον καλύτερο τρόπο τις σημερινές κοινωνίες. Μια γυναίκα περιορίζεται από τα πρέπει και οφείλει να ακολουθεί συγκεκριμένους κανόνες. Πιστεύοντας στον εαυτό της παλεύει για τις αξίες της, όμως, αντιμετωπίζει την περιφρόνηση και την απαξίωση των πολλών, όταν η πραγματική της ταυτότητα αποκαλύπτεται. Με όπλο το πείσμα και τη λογική της, στο τέλος νικά. Πρόκεται για μια από τις πιο ξεχωριστές παραγωγές, που τάραξε τα κινηματογραφικά νερά, παρότι ήταν μια ταινία κινουμένων σχεδίων.
Η Moana (2016) είναι η πιο φεμινιστική φιγούρα της Disney. Η πρώτη πολυνησιακή πριγκίπισσα είναι μια γενναία έφηβη, που γνωρίζει πως να επιβιώνει στη θάλασσα, σώζει έναν θρυλικό πολεμιστή και αποκαλύπτει την εσωτερική της δύναμη. Αισιόδοξη, χαρούμενη και ατρόμητη, τα βάζει με τέρατα και νικά. Στέκεται ακλόνητη μπροστά σε μυώδεις άνδρες, όπως θα έπρεπε να συμβαίνει με όλες τις γυναίκες. Σκοπός της ταινίας, πέρα από τη διάδοση ενός οικολογικού μηνύματος, είναι η προβολή μιας δυνατής νέας γυναίκας, που δεν σταματάει μπροστά σε δυσκολίες, αντιμετωπίζει τους φόβους της και μάχεται για το στόχο της.
Καθώς η Disney αποτελεί σημαντικό συστατικό του σύγχρονου πολιτισμού και έχει επηρεάσει τόσο τα παιδιά όσο και τους ενήλικες σε όλο τον κόσμο, είναι δεδομένο πως δημιουργεί τις πριγκίπισσες και τους χαρακτήρες της, με γνώμονα το κοινωνικά αποδεκτό. Δεν είναι τυχαίο πως οι πρώτες, κλασσικές ταινίες ταυτίζονταν απόλυτα με τον ρόλο της γυναίκας στις τότε κοινωνίες, ενώ σήμερα, όπου φεμινιστικά κινήματα όπως το #metoo έχουν κάνει την εμφάνισή τους, οι πριγκίπισσες έχουν μια νέα, πιο σύγχρονη και αποσυνδεδεμένη από το ανδρικό φύλο εικόνα.
Διαβάστε επίσης:
Οι σακούλες των Lego γίνονται χάρτινες έπειτα από επιστολές που έστειλαν παιδιά στην εταιρεία
«Μην πέφτεις! Μην λυπάσαι»: Η ηθοποιός Αθηνά Παππά για τη μάχη με τον καρκίνο του μαστού
Elizabeth Holmes: Πώς από παιδί θαύμα και κορυφαία CEO έγινε ο έκπτωτος άγγελος του Silicon Valley
Ακολουθήστε το Portraits στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση