Λέγοντας πως κάποιος είναι μπροστά από την εποχή του, συνήθως υπερβάλλουμε. Πώς ακριβώς δίνουμε αυτόν το χαρακτηρισμό; Με ποια κριτήρια; Είναι εξαιτίας του τρόπου ζωής ή του πρωτοποριακού του έργου;
Στον κόσμο της τέχνης, πολλοί είναι εκείνοι που ξεχώρισαν σπάζοντας τα στερεότυπα. Ο Ελ Γκρέκο, για παράδειγμα, ήταν μπροστά από την εποχή του γιατί κανείς δεν μπορούσε να ζωγραφίσει όπως εκείνος. Η Αρτεμισία Τζεντιλέσκι πήρε την εκδίκησή της μέσα από τα ινέλα της. Κι άλλοι, όπως η Σουζάν Βαλαντόν, χάραξαν ένα νέο, ολόδικό τους μονοπάτι.
Οι παρακάτω κυρίες της τέχνης, ήταν σίγουρα μπροστά από την εποχή τους – καθεμία, με τον τρόπο της.
Χίλμα αφ Κλιντ
Κάποτε, μία γυναίκα ζωγράφιζε στα κρυφά. Δημιουργούσε αφηρημένα έργα μεγάλης κλίμακας – από το 1906 ακόμη, σύμφωνα με την Guardian. Ο λόγος για τη Σουηδή Χίλμα αφ Κλιντ, η οποία δίσταζε να δείξει στο ευρύ κοινό τη δική της προσέγγιση στην τέχνη. Έβγαζε τα προς το ζην πουλώντας συμβατικούς πίνακες, ενώ ελάχιστοι γνώριζαν μέχρι πού μπορούσε να φτάσει το ταλέντο της.
Η αφ Κλιντ κατέρριψε τα στερεότυπα χωρίς να έχει ιδέα. Υποστήριξε ακόμη κι ότι κάποια μυστηριώδης, θεία δύναμη την είχε καταβάλλει, κουνώντας το χέρι της και ολοκληρώνοντας τα ιδιαίτερά της έργα. Στη διαθήκη της, ζήτησε αυτά να παραμείνουν κρυφά για τουλάχιστον μία εικοσαετία μετά το θάνατό της, το 1944. Μάλιστα, δεν κυκλοφόρησαν δημόσια πριν το 1986, ενώ η δουλειά της δεν είχε αναγνωριστεί ως το 2013, όταν μία σουηδική έκθεση την έφερε στο προσκήνιο.
Μαίρη Κάσατ
Η Μαίρη Κασάτ ήταν μία αφανής φιγούρα της τέχνης, φεμινίστρια και σουφραζέτα. Αποτύπωνε στον καμβά τη γυναίκα του 19ου αιώνα όπως κανείς άνδρας δε θα μπορούσε. Τις παρουσίαζε σε έναν δικό τους κόσμο.
Η επιλογή της να ακολουθήσει αυτό το μονοπάτι ήταν ιδιαίτερα αντισυμβατική. Γόνος πλούσιας οικογένειας που ήθελε να εργάζεται – ήταν ανήκουστο. Οι καλλιτέχνες δε, εκείνη την εποχή, θεωρούνταν σχεδόν ανήθικοι, με τον τρόπο ζωής τους να προκαλεί. Τα μαθήματα ζωγραφικής σκανδάλιζαν την κοινωνία, ενώ οι ερωτικές τους σχέσεις δε συμβάδιζαν με τη δομή της τότε κοινωνίας.
Η Κασάτ είχε αφιερώσει τη ζωή και το έργο της στην προστασία των γυναικείων δικαιωμάτων, σε καιρούς που δεν μπορούσε ούτε να ψηφίσει. Ίσως αυτός είναι και ο λόγος που οι πρωταγωνίστριες των έργων της είναι δυναμικές, λαμπερές, γεμάτες αυτοπεποίθηση, χωρίς να χρειάζονται κανέναν άνδρα για να φανούν ολοκληρωμένες.
Λεονόρα Κάρινγκτον
Η Βρετανίδα Λεονόρα Κάρινγκτον προκαλούσε ανατριχίλα με τα σουρεαλιστικά της έργα. Μέχρι πρόσφατα, ωστόσο, ήταν σχεδό άγνωστη – ίσως επειδή οι πίνακές της απέπνεαν μία θηλυκότητα που, στη μεταπολεμική εποχή, άφηνε το κοινό παγερά αδιάφορο.
Προσπάθησε πολύ να συμβιβαστεί με τους κοινωνικούς κανόνες, ενώ ταίριαζε με τους μεταγενέστερους avant-garde καλλιτέχνες. Είχε κακές σχέσεις με την οικογένειά της – Αγγλοϊρλανδοί αριστοκράτες που θα προτιμούσαν να την έβλεπαν παντρεμένη με κάποιον οικονομικά επιφανή κύριο, παρά λερωμένη με μπογιές σε ένα ατελιέ.
Στα έργα της βλέπουμε τον αντίκτυπο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην ψυχή της. Ο πρώτος της σύζυγος έγινε αιχμάλωτος των Ναζί και βρέθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, το 1939. Εκείνη, ταξίδεψε στην Ισπανία και έπαθε νευρικό κλονισμό, με τους γονείς της να τη βάζουν, παρά τη θέλησή της, σε ψυχιατρικό άσυλο. Εκεί, προκειμένου να «γίνει καλά», αναγκάστηκε να πάρει βαριά φάρμακα, ενώ της έκαναν θεραπείες με ηλεκτροσόκ.
Απέδρασε με τη βοήθεια του Πάμπλο Πικάσο και πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής της μακριά από όλους και απ’ όλα, στο Μεξικό.
Ρόζα Μπονέρ
Η αντισυμβατική Ρόζα Μπονέρ κατέρριψε τα στερεότυπα. Κοιτάζοντας τα φωτεινά τοπία της, με τα άλογα και τις γάτες, δεν αντιλαμβανόμαστε αμέσως πόσο ξεχωριστό ήταν το έργο της. Κι όμως, ήταν εξαιρετικά επιτυχημένη όσο ζούσε – κάποιος θα μπορούσε να πει ότι και μόνο για αυτό, για την αγάπη του κόσμου παρότι ήταν γυναίκα, ήταν μπροστά από την εποχή της.
Σύμφωνα με το περιοδικό Smithsonian, κανείς δεν μπορούσε να συγκριθεί μαζί της. Περιπλανιόταν στα σφαγεία για να μελετήσει την ανατομία των ζώων που τόσο λάτρευε να ζωγραφίζει. Ήξερε να «πουλάει» τον εαυτό της και έπειθε τους πλουσιότερους Ευρωπαίους να αγοράζουν τα έργα της, ενώ δεν ντρεπόταν να διεκδικήσει όσα της άξιζαν.
Ήταν ιδιαίτερη. «Ρουφούσε» τη ζωή, υιοθετώντας ανδρικές συνήθειες – φορούσε παντελόνια, κάπνιζε στριφτά τσιγάρα, έλεγε πρόστυχα αστεία όταν το επέτρεπε η παρέα της. Ανοιχτά ομοφυλόφυλη, ενώ λέγεται πως κάποτε δήλωσε ότι «σχετικά με τους άνδρες, μου αρέσουν μόνο οι ταύροι που ζωγραφίζω».
Μπερτ Μοριζό
Η Μπερτ Μοριζό θεωρούταν μία από τις κορυφαίες του Ιμπρεσιονισμού, είχε την τέχνη στο αίμα της. Γεννήθηκε σε μία οικογένεια της γαλλικής αριστοκρατίας, ενώ ήταν ανιψιά του κορυφαίου ζωγράφου της Ροκοκό Εποχής, Ζαν – Ονορέ Φραγκονάρ. Τα έργα της, στάθηκαν πλάι σ’ εκείνα των Μονέ, Τσεζάν, Ρενουάρ και Ντεγκά, ενώ έμεινε γνωστή για τη στενή της σχέση με τον Μανέ – ζωγράφισε πολλά πορτραίτα της κι εκείνη παντρεύτηκε τον αδελφό του.
Λάτρευε τα παστέλ, τις ακουαρέλες και το κάρβουνο, ενώ πολλοί την κατέκριναν ως «υπερβολικά θηλυκή». Έγραφε στο ημερολόγιό της για τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε, καθώς κανείς δεν την έπαιρνε στα σοβαρά, κανείς δεν την υπολόγιζε.
«Κανένας άνδρας, ποτέ, δεν αντιμετώπισε τη γυναίκα ως ίση – κι αυτό είναι το μόνο που ζητάω, καθώς ξέρω ότι αξίζω τα ίδια», τόνιζε ξανά και ξανά, όλο παράπονο.
Σουζάν Βαλαντόν
Η Σουζάν Βαλαντόν ήταν ασήμαντη τόσο για τους καλλιτέχνες, όσο και για τους μεταγενέστερους ιστορικούς – ίσως λόγω του φύλου της, ίσως κι επειδή ήταν αυτοδίδακτη. Μάλιστα, η καλλιτεχνική σκηνή του 19ου αιώνα τη γνώριζε περισσότερο ως μοντέλο, παρά ως ζωγράφο, ενώ η προσπάθειά της να κάνει και τα δύο προκαλούσε σκάνδαλο. Μάλιστα, πριν ξεκινήσει να δημιουργεί τη δική της τέχνη, ήταν ακροβάτης σε τσίρκο. Ένας τραυματισμός ήταν αυτός που άλλαξε τα πάντα.
Επειδή δεν είχε χρήματα για να μπει στον παριζιάνικο κόσμο της τέχνης, έκανε το μοντέλο. Ήρθε κοντά με εξαιρετικούς εικαστικούς, όπως ο Ντεγκά, ο οποίος τη βοήθησε να ξεκινήσει την καριέρα της.
Τόσο το όραμα, όσο και τα φεμινιστικά της ιδανικά, αποδεικνύουν πόσο μπροστά ήταν από τους συγψρόνους της. Απεικόνιζε το γυμνό σώμα κάθε ανθρώπου, ανεξάρτητα από το φύλο και την ηλικία. Οι γυναίκες της, ήταν δυναμικές, έντονες, ενώ καμιά τους δεν είχε την κομψότητα που παρουσίαζαν οι υπόλοιποι.
Διαβάστε επίσης:
Artemisia Gentileschi: H γυναίκα που πήρε την εκδίκησή της μέσα από την τέχνη
Frida Kahlo: Η γυναίκα πίσω από το θρύλο
Μαϊτέινα: H σκιτσογράφος που απεικονίζει με χιούμορ τους φόβους και τα όνειρα των γυναικών
Ακολουθήστε το Portraits στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση