Σεισμική μετατόπιση. Τη χρωστάμε στις γυναίκες - Ο Teemu Lehtinen γράφει με αφορμή όλες τις Σοφίες της Ελλάδας

Γράφει ο Teemu Lehtinen*

Το Ελληνικό #metoo ήρθε τελικά. Αναρωτιόμουν καιρό τώρα αν θα έκανε ποτέ την εμφάνιση του. Την τελευταία φορά που συζήτησα επ΄ αυτού με την Μαρίνα Πρωτονοταρίου το καλοκαίρι του 2020 της είπα: «για αρκετό διάστημα προσπάθησα να προκαλέσω τις αντιδράσεις γνωστών δημοσιογράφων, καλλιτεχνίδων, αθλητριών, πολιτικών αναφορικά με αυτό το θέμα. Δεν υπήρξε η παραμικρή αντίδραση. Καμία απολύτως. Ο φόβος καλά κρατεί ακόμη εντός της κοινωνίας και την εξουσιάζει».

Τώρα ο ασκός του Αιόλου άνοιξε, το κουτί της Πανδώρας άνοιξε και η δημόσια συζήτηση πάνω σε αυτό το ζήτημα ξεκίνησε. Το κύμα υποστήριξης και συμπαράστασης προς τη Σοφία Μπεκατώρου, αλλά και προς όλες όσες γυναίκες ακολούθησαν το παράδειγμα της, υπήρξε συντριπτικά μαζική και μνημειώδης σε τέτοιο βαθμό που θύμιζε ακριβώς όσα συνέβησαν σε πλείστες χώρες της ΕΕ καθώς και στις ΗΠΑ μερικά χρόνια πίσω.

Από τη πρώτη στιγμή που η Σοφία αποκάλυψε πως η ίδια, μια πολλά υποσχόμενη Ολυμπιακή αθλήτρια εξαναγκάσθηκε να κάνει σεξ με έναν άντρα, ο οποίος λόγω της δύναμης και της θέσης του μπορούσε να θάψει την πρωταθλητική της καριέρα, η δημόσια συζήτηση για τα θέματα αυτά γίνεται με τους ίδιους όρους που γινόταν και στις χώρες του εξωτερικού. Υποψιάζομαι πως οι εξελίξεις πάνω σε αυτό το ζήτημα θα είναι πανομοιότυπες με αυτές που υπήρξαν στο εξωτερικό. Μπορεί να χρειαστεί περισσότερος χρόνος και ενδεχομένως η διαδικασία να καταστεί δυσκολότερη για περισσότερο χρονοβόρα αλλά η εξέλιξη θα είναι παρόμοια αν όχι πανομοιότυπη.

Η όλη δημόσια συζήτηση ακολουθεί όπως και στις άλλες χώρες συγκεκριμένα στάδια. Πρώτα περνά από το στάδιο της αμφισβήτησής. Μετά ακολουθεί το στάδιο του «τι λέγαμε τόσο καιρό», «το όλο σύστημα είναι διαλυμένο/διεφθαρμένο». Κάποιοι άνδρες και γυναίκες υπερασπίζονται τον κατηγορούμενο με επιχειρήματα τύπου: «γιατί δεν μίλησε όταν συνέβη», «δεν επιτρέπεται να λιντσάρουμε τους κατηγορούμενους», «πρέπει να αποφανθεί η δικαιοσύνη» καθώς και «τα ήθελε. Γιατί πήγε μόνη της τόσο αργά τη νύχτα?».

Ταυτόχρονα, το ταμπού του φόβου, φθίνει και ξεπερνιέται και ολοένα και περισσότερες καταγγελίες γίνονται για σεξουαλικές παρενοχλήσεις, και σεξουαλική κακοποίηση μέσω της χρήσης εξουσίας και μέσω σεξουαλικής βίας που και βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Από την εμπειρία γνωρίζουμε ότι ο βιαστής σπάνια έχει μόνο ένα θύμα. Θα υπάρξουν σίγουρα υπερβολικές αντιδράσεις. Θα υπάρξουν ψευδείς καταγγελίες και κατηγορίες όπως έχουμε δει να συμβαίνει σε πλείστες άλλες χώρες. Μπορεί να υπάρξουν εκκαθαρίσεις σε διάφορους θεσμούς, οργανισμούς και διοικητικούς φορείς. Πιθανόν να υπάρξουν καταδίκες όπως πιθανόν να υπάρξουν και κάποιες αθωώσεις.

Κατά την πρόοδο που θα ακολουθήσει, θα συνειδητοποιήσουμε (εκτός αν έχουμε ήδη συνειδητοποιήσει) ότι η σεξουαλική παρενόχληση και η κακοποίηση δεν συμβαίνουν αποκλειστικά στον αθλητικό χώρο η σε μια στεγανή κοινωνική ενασχόληση. Θα καταλάβουμε πως δεν είναι υπόθεση μόνο στους χώρους εργασίας, των τεχνών η της πολιτικής. Είναι μια πληγή που έχει βαθιά τις ρίζες της στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τον άνθρωπο σε αυτή τη χώρα. Έχει τις ρίζες του στις στερεοτυπικές αντιλήψεις με τις οποίες έχουμε ανατραφεί και με βάση τις οποίες αντιμετωπίζουμε τον συνάνθρωπο μας. Η σεξουαλική παρενόχληση βασίζεται στον υπαρκτό συσχετισμό δύναμης και αδυναμίας. Είναι ζήτημα που προκύπτει από την ανυπαρξία ισονομίας σε κάθε επίπεδο της καθημερινότητας μας.

Στην Ελλάδα εμείς οι άνδρες και οι γυναίκες δεν βλέπουμε αλλήλους ως ισότιμους. Δεν μιλάμε με τους άλλους σαν να είναι ισότιμοι. Δεν δίνουμε σε αλλήλους τις ευκαιρίες που δικαιούμαστε. Η έκφραση «κοριτσάκι μου» που απευθύνει ο προϊστάμενος, ο ιδιοκτήτης στην υπάλληλο του ή στη συνεργάτιδα του και που απευθύνει ένας εκνευρισμένος πελάτης σε γυναίκα υπάλληλο η που εκστομίζεται από κάποιον άνδρα προς μια γυναίκα κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης στο Facebook επαναλαμβάνει μια απαρχαιωμένη δομή και ενισχύοντας μια κουλτούρα διχασμού μεταξύ των ισχυρών και των ανίσχυρων. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει κάθε φορά που μια ομάδα ανδρών μέσω χαρακτηρισμών υποβιβάζουν τις κοπέλες τους, τις συζύγους η ακόμη και άγνωστες σε σεξουαλικά αντικείμενα. Αυτό συμβαίνει κάθε φορά που ένας πατέρας μιλά υποτιμητικά σε μια μητέρα μπροστά στα παιδιά του, κάθε φορά που μια μητέρα σερβίρει φαγητό στον γιό ενώ αφήνει τη κόρη της να σερβιριστεί μόνη της…

Κάθε τέτοιο συμβάν κανονικοποιεί την ανισότητα και την κάνει αποδεκτή. Κάθε φορά καλλιεργούμε εκείνες τις συνθήκες και εκείνη τη κουλτούρα που επιτρέπουν οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ αποδεκτής και μη αποδεκτής συμπεριφοράς να θολώνουν. Θολώνουν τόσο πολύ δε που πολλές φορές ακόμη και οι γυναίκες αδυνατούν αρκετές φορές να συνειδητοποιήσουν ότι γίνεται κάτι μη αποδεκτό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλές φορές οι γυναίκες 1) να θεωρούν ότι η μη αποδεκτή συμπεριφορά δεν έχει και ιδιαίτερη σημασία, 2) ότι δεν μπορούν να κάνουν κάτι για να την αποτρέψουν 3) σε κάποιες άλλες περιπτώσεις δεν τολμούν να αντιδράσουν και 4) να αντιδρούν μεν αλλά με μεγάλη καθυστέρηση.

Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα φιγουράρει με το χειρότερο σκορ μεταξύ όλων των χωρών μελών της ΕΕ στον δείκτη της ισότητας/ ισονομίας των φύλων σύμφωνα με το 2020 study του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Ισότητας των Φύλων. Η Σεξουαλική παρενόχληση και η κακοποίηση είναι εγγενείς στοιχεία της της κοινωνική δομής και της γενικής κουλτούρας της ανισότητας των φύλων. Αυτή η πραγματικότητα είναι ιδιαιτέρως ανησυχητική.

Είναι απαραίτητο να ξεκινήσει η όλη συζήτηση σήμερα, όχι αύριο. Έχω κατηγορηθεί πως χρησιμοποιώ τις λέξεις πατριαρχία και φαλλοκρατία περιγράφοντας την Ελληνική κοινωνία. Αυτές είναι φορτισμένες και αξιολογικές εκφράσεις. Χρειάζεται όμως να χρησιμοποιούμε φορτισμένες αξιολογικά εκφράσεις.

Κάθε κορίτσι, κάθε γυναίκα, κάθε Σοφία Μπεκατώρου που τολμά να μιλήσει, να σπάσει τη σιωπή της και να μιλήσει για τη σεξουαλική κακοποίηση, αξίζει τη συμπαράσταση και την υποστήριξη μας. Αν χρειάζονται δυνατές λέξεις προκειμένου να δείξουμε τη στήριξη μας αυτό συμβαίνει διότι ο αγώνας των γυναικών αυτών έχει ως προϋπόθεση το θάρρος, τη κουράγιο, και την προσήλωση.

Το χρωστάμε στις γυναίκες. Το χρωστάμε σε αυτούς και αλλήλους και σε κάθε έναν μέσα στην Ελληνική κοινωνία να χτίσουμε μια κοινωνία καλύτερη, φιλικότερη και να εξασφαλίσουμε την ισότητα και την ισονομία ούτως ώστε όλοι στην Ελλάδα ανεξάρτητα από το φύλο τους η την τάξη τους να έχουν την ευκαιρίες και τις δυνατότητες που δικαιούνται.

Πρέπει να ξεκινήσουμε έναν αγώνα εναντίον της άγνοιας και της αδιαφορίας. Αυτός είναι ένας αγώνας για τις γιαγιάδες, τις μητέρες, τις συζύγους, τις συντρόφους, τις κόρες μας καθώς και για κάθε κορίτσι και κάθε γυναίκα στην Ελλάδα. Είναι ένας αγώνας που αξίζει να γίνει.

Αξίζουν κάθε προσπάθεια προκειμένου να μετατοπιστούν έστω και λίγο οι αόρατες βαθιές τεκτονικές πλάκες της κοινωνίας μας.

Ενδεχομένως αυτό να ακούγεται πολύ λίγο και ως χρονοβόρο και κανείς μπορεί να σκεφτεί πως δεν είναι αρκετό. Όμως όταν αυτές οι πλάκες που βρίσκονται βαθιά μέσα στην κουλτούρα και τις συνήθειες μας ξεκινήσουν να μετακινούνται, είναι αναπόφευκτο να φέρουν και την αλλαγή στην επιφάνεια. Ακόμη και αν αυτή η αλλαγή δεν συμβεί άμεσα η δεν γίνει αμέσως εμφανής δια γυμνού οφθαλμού, η αλλαγή θα έχει συντελεστεί και θα εξελίξει την κοινωνία προς το καλύτερο. Αυτός είναι ο λόγος που υπάρχει ελπίδα.

Ευχαριστώ Σοφία που έκανες το πρώτο βήμα και που κίνησες τις πλάκες.

*O Teemu Lehtinen είναι Φιλανδός και ζει στην Ελλάδα. Το 2019, ήταν ο πρώτος, μη Έλληνας, Ευρωπαίος πολίτης που εξελέγη δημοτικός σύμβουλος στην Ελλάδα, στο Δήμο Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης. Οι αρμοδιότητές του αφορούν πρωτοβουλίες Καθαρής και Πράσινης Τεχνολογίας και Έξυπνης Χρηματοδότησης του Δήμου. Eίναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στις Πολιτικές Επιστήμες από το Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι και έχει Δίπλωμα Πολιτικών Σπουδών από το Πανεπιστήμιο Robert Shuman του Στρασβούργου.

O Teemu Lehtinen είναι σύμβουλος επιχειρησιακής αλλαγής και διαχείρισης ρίσκου. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 25 ετών, έχει βοηθήσει Κρατικές εταιρείες, Fortune 500 επιχειρήσεις, Δημόσιες Διοικήσεις, εμπορικές ενώσεις, μη κυβερνητικές οργανώσεις και μεμονωμένους πολιτικούς στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, στη διαμόρφωση επιχειρησιακής στρατηγικής διαχείρισης πολιτικών και ρυθμιστικών προκλήσεων, ανάδειξης/κατανόησης κινδύνων και αντιμετώπισης κρίσεων.

Τα τελευταία χρόνια, εκπροσωπεί ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων του τομέα των τυχερών παιγνίων στην Ελλάδα, από προμηθευτές τεχνολογίας μέχρι παρόχους υπηρεσιών και φορείς εκμετάλλευσης. Μέχρι το 2014, ο Teemu ήταν επικεφαλής Public Affairs της Betfair PLC, της μεγαλύτερης εταιρείας διαδικτυακού στοιχηματισμού στον κόσμο, υπεύθυνος για Ελλάδα, Κύπρο, Σκανδιναβικές χώρες και Βρυξέλλες. Πριν ενταχθεί στην Betfair το 2010, ο Teemu Lehtinen ήταν Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος της Communication Effect, κορυφαίας ελληνικής εταιρείας Επικοινωνίας και Δημοσίων Σχέσεων και αποκλειστικού συνεργάτη της Edelman, της μεγαλύτερης εταιρείας Δημοσίων Σχέσεων παγκοσμίως. Από το 2002 έως το 2007, ο Teemu ήταν Διευθύνων Σύμβουλος Public Affairs της Edelman στις Βρυξέλλες. Ξεκίνησε την καριέρα του στις Βρυξέλλες το 1996 όταν εντάχθηκε στην EPPA, μια μεγάλη ιδιωτική εταιρεία Public Affairs με γραφεία σε όλη την Ευρώπη.