Ο πόλεμος θεωρούταν ανέκαθεν ανδρική υπόθεση. Ειδικά στο παρελθόν, με τις γυναίκες να ασχολούνται μόνο με τις δουλειές του σπιτιού χωρίς να έχουν λόγο για όσα συνέβαιναν στον κόσμο, δεν ήταν πολλές εκείνες που συμμετείχαν έμπρακτα.
Στην Επανάσταση του 1821, λίγες αλλά σημαντικές Ελληνίδες έδωσαν τεράστιο αγώνα. Τα ονόματά τους, όπως και το έργο τους, έχουν μείνει στην ιστορία. Εκείνες αποτελούν παράδειγμα δυναμισμού, σε μία εποχή που ο λόγος τους δε μετρούσε, που το φύλο τους τις κρατούσε πίσω.
Παρακάτω, βρίσκονται οι γυναίκες που, χωρίς αυτές, η χώρα μας ίσως να μην ήταν η ίδια:
Μαντώ Μαυρογένους
Γεννημένη στην Τεργέστη το 1976, για τη συνολική της προσφορά στον αγώνα τιμήθηκε με το βαθμό της αντιστρατήγου.
Όταν η Επανάσταση ξεκίνησε, εκείνη πήγε στη Μύκονο και ξεσήκωσε τους κατοίκους. Ανέλαβε τα έξοδα για τον εξοπλισμό πλοίων και καταδίωξε 200 Αλγερινούς στις Κυκλάδες, ενώ πολέμησε στην Κάρυστο, τη Φθιώτιδα και τη Λιβαδειά. Έχοντας τέλεια γνώση της γαλλικής γλώσσας, συνέταξε συγκινητική επιστολή-έκκληση προς τις γυναίκες του Παρισίου και τους ζήτησε συμπαράσταση.
«Οι Έλληνες, γεννημένοι να είναι ελεύθεροι, θα οφείλουν την ανεξαρτησία τους μόνο στον εαυτό τους. Επομένως, δεν ζητώ από την παρέμβασή σας να αναγκάσετε τους συμπατριώτες σας να μας βοηθήσουν. Αλλά μόνο για να αλλάξουν την ιδέα της αποστολής βοήθειας στους εχθρούς μας. Ο πόλεμος εξαπλώνει τον τρομερό θάνατο», τους είχε γράψει.
Η Μαντώ Μαυρογένους διέθεσε ολόκληρη την περιουσία της στη μάχη για την Απελευθέρωση και, το 1823, μετακόμισε στο Ναύπλιο παρά τις αντιρρήσεις της οικογένειάς της. Ήθελε να βρίσκεται στον πυρήνα των εξελίξεων.
Εκεί γνώρισε και το Δημήτριο Υψηλάντη, με τον οποίο δεν άργησε να αρραβωνιαστεί. Στον αρραβώνα αυτόν αντιτάχθηκαν πολλοί, με τον Ιωάννη Κωλέττη να καταφέρνει, τελικά, να τον διαλύσει. Η Μαντώ, έπειτα, έζησε μόνη, σε κατάσταση εξαθλίωσης, στερήσεων και φτώχειας, καθώς δεν έλαβε καμία τιμητική σύνταξη. Κι όμως, δεν παρακάλεσε ποτέ και για τίποτα. Με την αξία της, έγινε διάσημη σε όλη την Ευρώπη για την ομορφιά και το θάρρος της.
Μόνο μετά το τέλος του πολέμου αναγνωρίσθηκε η αξία της από τον Καποδίστρια, ο οποίος της παραχώρησε ένα σπίτι στο Ναύπλιο. Έφυγε από τη ζωή το 1848, σε ηλικία 52 ετών.
«Από τη μια μεριά [Μπουμπουλίνα] το θάρρος, σπάνιο σε γυναίκες, που συνοδεύεται όμως από τη βουλιμία για το κέρδος… Κι’ από την άλλη [Μαντώ] η φιλοπατρία σε όλη της την καθαρότητα, χωρίς ίχνος ιδιοτέλειας, η απόλυτη αυτοθυσία, η πιο συγκινητική απρονοησία για το προσωπικό μέλλον.
Μου έλεγε η Μαντώ: Δεν με νοιάζει τι θα γίνω αν είναι να ελευθερωθεί η πατρίδα μου. Όταν θα έχω χρησιμοποιήσει όλα όσα μπορώ να διαθέσω για την ιερή υπόθεση της ελευθερίας, θα τρέξω στο στρατόπεδο των Ελλήνων για να τους ενθαρρύνω με την απόφασή μου να πεθάνω, αν χρειαστεί, για την ελευθερία», είχε γράψει ο Γάλλος Rybaud που την είχε γνωρίσει από κοντά, συγκρίνοντάς τη με την άλλη σημαντική ηρωίδα μας.
Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα
Η Λασκαρίνα “Μπουμπουλίνα” Πινότση γεννήθηκε μέσα στις φυλακές της Κωνσταντινούπολης στις 11 Μαΐου 1771, όταν η μητέρα της Σκεύω επισκέφτηκε τον σύζυγό της, Σταυριανό, τον οποίο είχαν φυλακίσει οι Οθωμανοί για τη συμμετοχή του στα Ορλωφικά.
Παντρεύτηκε δύο φορές: Την πρώτη στα 17, με το Δημήτριο Γιάννουζα, και τη δεύτερη στα 30 της, με τον πλοιοκτήτη και πλοίαρχο Δημήτριο Μπούμπουλη. Σκοτώθηκαν αμφότεροι από Αλγερινούς πειρατές, αφήνοντάς της τεράστια περιουσία την οποία διέθεσε εξ ολοκλήρου στην αγορά πλοίων και εξοπλισμού για την Επανάσταση.
Έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας στην Κωνσταντινούπολη στα πρώτα χρόνια της ίδρυσής της και απέκτησε έξι παιδιά – τρία από κάθε σύζυγο.
Σχημάτισε δικό της εκστρατευτικό σώμα από Σπετσιώτες, τους οποίους αποκαλούσε «γενναία μου παλικάρια». Είχε αναλάβει να αρματώνει, να συντηρεί και να πληρώνει μόνη της το στρατό αυτό, με αποτέλεσμα οι οικονομίες της να εξαντληθούν μέσα σε δύο χρόνια.
Δε χάθηκε στη μάχη ούτε υπέφερε από κάποια βαριά αρρώστια. Σκοτώθηκε σε συμπλοκή στις 22 Μαΐου 1825. Ο λόγος; Ένας από τους γιους της, ερωτεύτηκε την κόρη μίας πλούσιας οικογένειας, εκείνης των Κουτσαίων. Εκείνοι δεν ήθελαν το γάμο μεταξύ των παιδιών, επειδή δεν είχαν την ίδια οικονομική κατάσταση. Οι νέοι, όμως, κλέφτηκαν. Η Μπουμπουλίνα τους επισκέφθηκε, κατέφθασαν και οι γονείς της κοπέλας και λογομάχησαν. Εξαγριωμένος, ο Ιωάννης Κούτσης πυροβόλησε την ηρωίδα μας.
Η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, απέκτησε μετά θάνατον τον τίτλο της Ναυάρχου από τους Ρώσους – έναν τίτλο μοναδικό στα παγκόσμια χρονικά για γυναίκα.
Μαριγώ Ζαραφοπούλα
Γεννήθηκε στα Ταύταλα της Κωνσταντινούπολης και μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία στις αρχές του 1821. Έγινε μία από τις ικανότερες κατασκόπους του Αγώνα και ήταν υπεύθυνη για την απόδραση των γιων του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, οι οποίοι είχαν αιχμαλωτισθεί.
Όταν αποκαλύφθηκε η συμμετοχή της στη Φιλική Εταιρεία, γνώρισε διώξεις και κατέφυγε στην Πελοπόννησο. Εκεί, ο Κολοκοτρώνης μαζί με τον Υψηλάντη της ανέθεσαν να κατασκοπεύσει στην Τριπολιτσά και το Νάυπλιο.
Πριν ακόμη Επανάσταση ολοκληρωθεί, ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε τον αξιωματικό Γεώργιο ή Θεόδωρο Στεφάνου, ο οποίος σκοτώθηκε στη μάχη, και απέκτησε μαζί του δύο παιδιά. Η ίδια, έφυγε από τη ζωή το 1865, άπορη και αβοήθητη, έχοντας μόλις αιτηθεί σύνταξη από την Επιτροπή Εκδουλεύσεων.
Για την προσφορά της στον Αγώνα, λίγα είναι γνωστά. Σημαντικοί οπλαρχηγοί, όμως, ανάμεσά τους ο Νικηταράς και ο Γενναίος Κολοκοτρώνης, την έχουν πιστοποιήσει.