Πεταλιοί στα μέσα της δεκαετίας του ΄90. Ένας μικρός, μεσογειακός παράδεισος, μια πράσινη κουκίδα στη θάλασσα. Και στη στεριά πέτρινα, απλά κτίσματα με μικρές αυλές -κάποτε στάβλοι του Γεωργίου Α΄ και της Όλγας -κήπους γεμάτους γεράνια και βουκαμβίλιες, χαμηλούς θάμνους, λεπτόκορμα κυπαρίσσια, λιόδεντρα αλλά κι ένα μποστάνι. Στην μεγάλη παρέα, που παίρνει το πρωινό της στο μακρύ τραπέζι της τραπεζαρίας στην κυρίως κατοικία, καμία επισημότητα. Ένας αόρατος θεατής με δυσκολία θα μπορούσε να αναγνωρίσει ανάμεσά τους, στο πρόσωπο της μικρόσωμης γυναίκας με τα απλά ρούχα και την απουσία μακιγιάζ ή κοσμημάτων το fashion icon της εποχής, την Paloma Picasso. Δίπλα της ο αδερφός της Claude με τη γυναίκα του Sydney και το μικρό τους γιο και μερικοί καλοί, έλληνες φίλοι. Οι περιγραφές τους σήμερα για την άλλη, την «καθημερινή» Παλόμα, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, τις εκκεντρικές εμφανίσεις και τις εξεζητημένες φωτογραφίες συγκλίνουν πάντα στην απλότητα, την ευγένεια και τη γήινη παρουσία της, αν και όλοι έχουν να λένε για τις γνώσεις της στην τέχνη και την Ιστορία αλλά και για την ιδιαίτερη εξυπνάδα της. Μια πραγματική κόρη Picasso. Κληρονόμος, όχι μόνον του ονόματος και της τεράστιας περιουσίας του αλλά και μια συνέχειά του σε άλλα πεδία δημιουργίας. Εκεί που η φαντασία γίνεται πραγματικότητα και κάθε δραστηριότητα είναι μία επιτυχημένη επένδυση. Γιατί δεν είναι μυστικό, πως ό,τι πιάνει η Paloma Picasso, πέρα από την εγγυημένη ποιότητα αποδεικνύεται και χρυσωρυχείο. Και μάλιστα από έναν άνθρωπο που δεν θα χρειαζόταν ποτέ να δουλέψει!
Κοσμήματα πρωτίστως, αξεσουάρ κάθε είδους όπως γυαλιά, γάντια και μαντήλια, δερμάτινα είδη, αρώματα, καλλυντικά και το περίφημο κόκκινο κραγιόν της, κρύσταλλα, πορσελάνες και σερβίτσια, ταπετσαρίες και υφάσματα επίπλωσης, ακόμη και κλινοσκεπάσματα, πετσέτες, μπουρνούζια φέρουν σήμερα την υπογραφή της Paloma Picasso και φθάνουν, μέσω των μπουτίκ με το όνομά της σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη και την Ανατολή. Με ύφος αναγνωρίσιμο, χάρις στα έντονα σχέδια και τα λαμπερά τους χρώματα, με τολμηρούς αλλά πάντα υψηλής αισθητικής συνδυασμούς και με ιδέες, που δημιουργούν μόδα και όχι την ακολουθούν. Η ιλουστρασιόν εικόνα της στα μεγάλα περιοδικά μόδας, όπου η ίδια διαφημίζει συχνά τις δημιουργίες της ως το καλύτερο μοντέλο για την ανάδειξή τους, είναι η απόδειξη. Γιατί αν ο Pablo Picasso άλλαξε με το έργο του τα αισθητικά πρότυπα στις Καλές Τέχνες, η κόρη του καθορίζει τάσεις και έχει εισαγάγει νέες προοπτικές στο σχεδιασμό της μόδας. Και όχι μόνον αυτό. Η Paloma Picasso είναι μία δαιμόνια business woman, που προφανώς και αύξησε την προσωπική περιουσία της κατά πολλά εκατομμύρια.
«Οι γονείς μου πάντα μου έλεγαν, ότι πρέπει να είμαι ο εαυτός μου. Ήμουν όμως πολύ ντροπαλή κι ήταν δύσκολο για μένα, έχοντας αυτό το όνομα. Αποφάσισα λοιπόν ν΄ αρχίσω να ντύνομαι με τέτοιο τρόπο, που η προσοχή των άλλων να στρέφεται σε αυτό που φορούσα κι όχι στο πρόσωπο που ήμουν. Ήταν η ασπίδα μου αυτή», λέει σήμερα η Paloma Picasso. Για τους ίδιους λόγους άλλωστε οι δισταγμοί της να ασχοληθεί με την τέχνη, την έκαναν να μην θέλει να βλέπει καν μολύβι ως μία ηλικία «τόσο φοβόμουν ότι θα γίνω καλλιτέχνης », όπως λέει. Κάτι φυσικό ως κόρη του σημαντικότερου καλλιτέχνη του 20ού αιώνα να μη θέλει να συγκριθεί με τον πατέρα της στο ίδιο πεδίο.
Γεννημένη στις 19 Απριλίου του 1949 στο χωριό Βαλορί κοντά στην Νίκαια της Γαλλίας με μητέρα την γαλλίδα ζωγράφο Françoise Gilot πήρε το όνομά της από το περιστέρι (παλόμα στα ισπανικά), που είχε δημιουργήσει ο Picasso για τις αφίσες της Διεθνούς Διάσκεψης για την Ειρήνη στο Παρίσι. Το πλήρες όνομά της ωστόσο είναι Anne Paloma Ruiz Picasso. Οι γονείς της δεν ήταν παντρεμένοι ενώ η δυναμική και με ισχυρή προσωπικότητα Gilto ήταν η μόνη γυναίκα ως γνωστόν, που εγκατέλειψε τον ζωγράφο, μη διστάζοντας, ακόμη και να δημοσιοποιήσει μέσα από το βιβλίο της «Η ζωή με τον Picasso» (1964) τις ιδιοτροπίες και την κακότροπη συμπεριφορά του. Δύο σύζυγοι – η ρωσίδα χορεύτρια των μπαλέτων του διάσημου Diaghilev, Olga Khokhlova που παντρεύτηκε το 1918 και η κατά 46 χρόνια νεότερή του, Jacqueline Roque το 1961 – πολλές ανώνυμες ερωμένες και μούσες, αλλά και οι πιο σημαντικές Marie-Thérèse Walter, Dora Maar και Françoise Gilot συνέθεταν τον κόσμο των γυναικών γύρω του. Από τον πρώτο του γάμο είχε αποκτήσει έναν γιο που πέθανε το 1975, από την Marie-Thérèse Walter την Maya Widmaier-Picasso ενώ ο Claude και η Paloma ήταν τα τελευταία του παιδιά. Μια οικογένειας ελαφρώς πολύπλοκη, μόνο που η Paloma φαίνεται, ότι ήταν η μεγάλη αδυναμία του πατέρα της.
Από μικρή, όπως περιγράφει η ίδια αλλά και όπως δείχνουν φωτογραφίες εκείνης της εποχής η Paloma ήταν δίπλα του στο ατελιέ ενώ εκείνος ζωγράφιζε και γρήγορα άρχισε κι αυτή να σχεδιάζει. Καθόταν μπροστά στα έργα του ζωγράφου και προσπαθούσε να τα αντιγράψει. Όπως ένα οποιοδήποτε παιδί, που μιμείται τον πατέρα του. Μόνο που ο συγκεκριμένος «με ενθάρρυνε σημαντικά και με παρότρυνε να κάνω κάτι πρωτότυπο κι έτσι άρχισα να κάνω τα δικά μου σχέδια», όπως λέει η Paloma. Χρόνια ηρεμίας και τρυφερότητας για εκείνην, που ωστόσο δεν κράτησαν πολύ, αφού η Françoise Gilot μην αντέχοντας άλλο τη συμβίωση με τον «τυραννικό», όπως θα πει αργότερα Picasso, πήρε κάποια στιγμή τα παιδιά της και εγκαταλείποντάς τον μετακόμισε στο Παρίσι. Οι σχέσεις όμως, ανάμεσα σε πατέρα και κόρη, μετά από την αρχικά δύσκολη περίοδο επανήλθαν σιγά σιγά. Και είναι πολλά τα έργα του πατέρα της στα οποία απεικονίζεται η ίδια, όπως τα «Paloma en bleu» (1952) και «Paloma a l`orange» (1951).
Στα 18 της χρόνια, και αφού είχε περάσει την κρίση της εφηβείας, κατά την οποία το βάρος του ονόματος είχε γιγαντωθεί πάνω της, η Paloma άρχισε πάλι να κάνει σχέδια, αμφιταλαντευόμενη ωστόσο, αν θα πήγαινε σε Σχολή Καλών Τεχνών ή Αγγλικής Φιλολογίας. Την κέρδισε η δεύτερη, γράφτηκε και παρακολούθησε μαθήματα στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού στο Nanterre αλλά για λίγο. «Δυστυχώς εγώ, η κόρη του Picasso, γρήγορα απογοητεύτηκα από την επιλογή μου και άλλαξα πάλι προσανατολισμό. ΄Αρχισα πάλι να ασχολούμαι με το σχέδιο και τη διακόσμηση», όπως έχει πει. Γιατί ό,τι και να έκανε, όσο και αν ήθελε να το αρνηθεί, η κλίση της ήταν δεδομένη.
Ζώντας πάντα στο Παρίσι η Paloma ασχολείται πρώτα με κοστούμια για το θέατρο και μεταξύ αυτών δημιουργεί το 1968 για τα Folies Bergères, περιδέραια με χάντρες, που είχε αγοράσει από τις υπαίθριες αγορές της πόλης. Η εντύπωση που κάνουν είναι εξαιρετική και ένα χρόνο αργότερα ο φίλος της Yves Saint Laurent της αναθέτει τον σχεδιασμό αξεσουάρ για την εταιρεία του.
Η Paloma Picasso μόλις έχει αρχίσει την καριέρα της και σ΄αυτήν θα παίξει ρόλο κι ένας Έλληνας. Είναι ο Αλέξανδρος Ιόλας, που μόλις την γνωρίζει, θα την συστήσει στον «Ζολώτα», τον μεγάλο, ελληνικό οίκο κοσμημάτων, με τον οποίο η Paloma θα συνεργαστεί για τρία χρόνια.
Η Ελλάδα δεν ήταν άγνωστη στην Paloma, κάθε άλλο, αφού η Françoise Gilot έφερνε και τα δύο της παιδιά τα καλοκαίρια για διακοπές. Τώρα ωστόσο γίνεται μέρος και της επαγγελματικής ζωής της νεαρής σχεδιάστριας, που επισκέπτεται συχνά την Αθήνα για δουλειά ενώ μαθαίνει και κάποια ελληνικά «από τα οποία δυστυχώς σήμερα δε θυμάμαι και πολλά», όπως θα πει πολύ αργότερα.
Τα χρόνια αυτά όμως στιγματίζονται και από την απώλεια του πατέρα της το 1973, όταν όπως ομολογεί η ίδια χάνει κάθε ενδιαφέρον για σχεδιασμό. Έχει προλάβει μόνο να παίξει ως ηθοποιός σε μία ταινία το «Immoral Tales» του πολωνού σκηνοθέτη Walerian Borowczyk υποδυόμενη μία κοντέσα με εκκεντρικές σεξουαλικές επιθυμίες, έναν ρόλο για τον οποίο μάλιστα επαινείται! «Η Paloma Picasso, η κόρη του πατέρα του Pablo… έχει μια υπέροχη φιγούρα και ένα πρόσωπο τόσο όμορφο όσο τα σχέδια του πατέρα της από την κλασσική του περίοδο», γράφουν χαρακτηριστικά οι New York Times. Κυρίως ωστόσο, τα χρόνια που ακολουθούν ασχολείται με την καταγραφή και την κατανομή της περιουσίας μεταξύ των κληρονόμων του Picasso, όπως και της νόμιμης χρήσης του επωνύμου του. Και τα δύο ολοκληρώνονται κατ΄ευχήν και η προσωπική περιουσία της Paloma είναι πλέον τεράστια.
Ένας γάμος είναι το επόμενο βήμα, που γίνεται το 1978, όταν η Paloma παντρεύεται τον αργεντινό σκηνοθέτη και θεατρικό συγγραφέα Rafael Lopez-Cambil με τον οποίο είχε γνωριστεί ενώ σχεδίαζε κάποια σύνολα για τις παραγωγές του. Και δεν ήταν οποιοσδήποτε γάμος αυτός, αφού συγκέντρωσε όλη η αφρόκρεμα της τέχνης και της μόδας. Η νύφη φορά δημιουργία του Yves Saint Laurent, λευκό σακάκι Spencer, κόκκινη μεταξωτή μπλούζα και κόκκινα γάντια ενώ στο γαμήλιο γεύμα που θα ακολουθήσει, και μάλιστα στο σαλόνι του 18ου αιώνα του Karl Lagerfeld, εμφανίζεται με ένα δικό του φόρεμα σε σχήμα καρδιάς από κατακόκκινο σατέν. Ο διάσημος σχεδιαστής μόδας κάθεται δίπλα της στο τραπέζι ενώ δίπλα από τον γαμπρό βρίσκεται ο Ιόλας. Όλοι οι καλεσμένοι θα διασκεδάσουν στη συνέχεια στο «Le Palace» όπου ο Karl Lagerfeld και ο Yves Saint Laurent θα ξεχάσουν την έχθρα τους και θα χορεύουν μαζί φλαμένκο. Είναι προφανές ότι η Paloma είναι η αγαπημένη τους.
Με μαύρα μαλλιά, λευκό δέρμα και μεγάλα διεισδυτικά μάτια η Paloma είχε ήδη δημιουργήσει την εικόνα της. Τι κι αν το ύψος της είναι μόνον 1,55. Σε όλες τις παλιές φωτογραφίες εμφανίζεται κομψή, εκλεκτική και εξαιρετικά εντυπωσιακή φορώντας σχεδόν πάντα μαύρα με κατακόκκινες όμως πινελιές, κυρίως στα αξεσουάρ και βέβαια με φλογερό, κόκκινο κραγιόν της. Το στυλ της, άκρως θεατρικό: Τα ογκώδη κοσμήματα με πέτρες, η δαντέλα, τα μπολερό, τα κόκκινα μπλέιζερ που θύμιζαν στολή ταυρομάχου ήταν όσα συνόδευαν την γνώριμη αισθητική του στυλ της Paloma, μιας γυναίκας που έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στη δεκαετία του 1980. Ένα στυλ. που χαρακτηρίστηκε φανταχτερό μεν, αλλά και διόλου ανιαρό.
Η πρώτη μεγάλη επιτυχία ήρθε το 1979, όταν ο τότε ο διευθυντής του Tiffany Design, John Loring κάλεσε την Paloma Picasso να σχεδιάσει μία σειρά κοσμημάτων για τον μεγάλο αμερικανικό οίκο. «Ήμουν ενθουσιασμένη», δήλωνε η ίδια στους New York Times. «Έχω πάει σε όλα τα μεγάλα καταστήματα κοσμημάτων του Παρισιού, κι εκεί οι πωλητές σε κοιτάζουν αφ΄υψηλού, έτσι που ο πελάτης αισθάνεται να απειλείται. Η Tiffany είναι ένα εξαιρετικό μέρος, γιατί εδώ μπορεί να έρθει ο καθένας». Και πράγματι, μπορεί κάποια από τα κοσμήματά της να έφθαναν τις 500.000 δολάρια, ξεκινούσαν όμως μόλις από τα 100. Το ίδιο ενθουσιώδης με τη συνεργασία και η εταιρεία Tiffany & Company, με τον πρόεδρό της να αναφωνεί, πως «για πρώτη φορά, οι άνθρωποι μπορούν να κρατήσουν ένα Picasso στα χέρια τους και να το δοκιμάσουν».
Τα λαμπερά πετράδια πλαισιωμένα από χρυσό, οι μεγάλες πέτρες τα μεταλλικά μενταγιόν περασμένα σε απλά κορδόνια, οι ασυνήθιστοι συνδυασμοί μαργαριταριών, τα ιδιόμορφα σχήματα και οι μοναδικοί χρωματιστοί πολύτιμοι ή και ημιπολύτιμοι λίθοι είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της συνεργασίας αλλά εν τέλει του ύφους των κοσμημάτων της Picasso με τα οποία κέρδισε την διεθνή αναγνώριση. Είναι «επιθετικά κομψά και ασυμβίβαστα σχηματοποιημένα», όπως τα χαρακτήρισε ο John Loring.
Παρ΄όλα αυτά όμως η ίδια αρνείται οποιαδήποτε σχέση των δημιουργιών της με τις καλές τέχνες: «Η κοσμηματοποιία είναι μία καλλιτεχνική δραστηριότητα, αλλά όχι τέχνη», όπως λέει. «Το κόσμημα φτιάχνεται για να φορεθεί και να φτιάξει την διάθεση αυτού που το φοράει, γιατί έχει και μία μαγική επίδραση στους ανθρώπους. Αντίθετα ένα έργο τέχνης, δημιουργείται για να δημιουργηθεί». Η θέση της δηλαδή, απέναντι στην κληρονομιά του ονόματος, απόλυτα ξεκαθαρισμένη.
‘Oσο για την έμπνευσή της μπορεί να αντληθεί από παντού. Όπως για παράδειγμα από το παλιό ψηφιδωτό σιντριβάνι στο σπίτι της στο Μαρακές, που την οδήγησε το 2010 και για την επέτειο των 30 χρόνων της συνεργασίας της με την Tiffany & Company σε μια συλλογή με μοτίβα φτιαγμένα από χρωματιστές ψηφίδες, έχοντας έτσι σαν βάση τις αρχαίες τεχνικές του μωσαϊκού. Ενώ το 2011 η συλλογή της Venezia είχε πηγή έμπνευσης ακριβώς την πόλη της Βενετίας.
«Το κόσμημα πρέπει να έχει μία διαχρονικότητα, σε αντίθεση με τα ρούχα. Ένα σημερινό κόσμημα θα υπάρχει και θέλουμε να αρέσει και μετά από 30 ή και 300 χρόνια», λέει άλλωστε. «Η Paloma Picasso δεν ακολουθεί ποτέ τη μόδα. Διατηρεί πάντα έναν αριθμό βημάτων μπροστά της», επιβεβαιώνει και ο John Loring.
Την ίδια εποχή η εικόνα της Paloma ενισχύεται ακόμη περισσότερο με την κυκλοφορία του αρώματος της, καθώς η ίδια θυμάται ότι παππούς της από την πλευρά της μητέρας της, ο Εμίλ Ζιλό ήταν κατασκευαστής χημικών και αρωμάτων. Το «Paloma Picasso» διαφημίζεται παγκοσμίως μέσω ενός εξαιρετικού concept με φωτογράφο τον σπουδαίο Richard Avedon και εμπνευστή της προώθησης τον σύζυγό της. Η Picasso, που συνήθως ντυνόταν με κόκκινο, μαύρο και χρυσό δηλώνει στη Vogue, ότι το άρωμα θυμίζει τον εαυτό της και στην New York Post, ότι είναι ένα «άρωμα για μια ισχυρή γυναίκα σαν εμένα». Αρχές της δεκαετίας του ΄90 εξάλλου κυκλοφόρησε και το ανδρικό της άρωμα το «Minotaure», όπου η «παρουσία» του Picasso, ακριβώς λόγω του Μινώταυρου που εμφανίζεται στο έργο του είναι εμφανής. .
Αν υπάρχει όμως κάτι, που στοιχειώνει το στυλ της Paloma, εκτός από τα έντονα μοτίβα είναι το κόκκινο χρώμα. Πόσω μάλλον, όταν το κόκκινο γίνεται κραγιόν, το περίφημο Mon Rouge (Paloma Red). «Τα κόκκινα χείλη έχουν γίνει η υπογραφή μου, οπότε όταν δεν θέλω να αναγνωρίζομαι, δεν το φορώ», λέει η ίδια. Άλλωστε η γοητεία του κόκκινου είχε ξεκίνησε για εκείνην από την παιδική της ηλικία, όταν μόλις έξι ετών άρχισε να φοράει το κραγιόν της μαμάς της…
Χωρίς αμφιβολία εν τέλει η περίπτωση της Paloma Picasso, που κατάφερε μέσα σε είκοσι χρόνια να χτίσει μια ολότελα δική της αυτοκρατορία στο χώρο του design αλλά και της μόδας, είναι ξεχωριστή. Οι επιχειρήσεις της είναι εξαπλωμένες σε όλο τον κόσμο οι συνεργασίες της εξαιρετικά αποδοτικές.
Σε αναγνώριση των επιτευγμάτων της εξάλλου δύο αμερικανικά μουσεία έχουν περιλάβει έργα της στις συλλογές τους. Είναι το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Ινστιτούτου Smithsonian που κατέχει το εντυπωσιακό κολιέ με κουντζίτη 396.30 καρατίων και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Σικάγο, που εκθέτει το μπρασελέ από φεγγαρόπετρα 408,63 καρατίων με διαμάντια. Όσο για τα βραβεία, πλήθος. Μεταξύ αυτών το 1988 τιμήθηκε από την Fashion Group International για τη μεγάλη της συμβολή στη βιομηχανία, η Hispanic Designers Inc. της απένειμε το βραβείο MODA αριστείας στο σχέδιο, το 2011 πραγματοποιήθηκε έκθεση των έργων της στο Εθνικό Μουσείο Γυναικών στις Τέχνες, στην Ουάσινγκτον, DC.
Παρ΄ότι πάντως, όπως έχει δηλώσει «Το καλύτερο σχέδιο είναι αυτό, που δεν έχει γίνει ακόμη», τα τελευταία χρόνια η Paloma Picassο φαίνεται να απολαμβάνει περισσότερο τα επιτεύγματά της, παρά να δημιουργεί νέα. Έχοντας χωρίσει από το 1999 και ξαναπαντρευτεί τον γάλλο οστεοπαθητικό Eric Thevenet με τον οποίο μοιράζεται το ενδιαφέρον για το ντιζάιν και τις τέχνες η Paloma Picasso ζει κατά κύριο λόγο μεταξύ Λωζάνης και Μαρακές.
Και η Ελλάδα;
Οι Πεταλιοί δεν ανήκουν πια στους Picasso, από το 2016 που πουλήθηκαν στην οικογένεια Δαυίδ, αφού ο Claude και η Paloma, έχοντας διαμορφώσει αλλιώς τη ζωή τους δεν διέμεναν εδώ και χρόνια το νησί. Και οι δύο όμως επισκέπτονται συχνά και με διάφορες αφορμές την Ελλάδα. Μόλις τον περασμένο Σεπτέμβρη η Paloma, με εξαιρετικά διακριτική εμφάνιση και χωρίς το κόκκινο κραγιόν της περνούσε για μία ακόμη φορά σχεδόν απαρατήρητη στην Παλιά Βουλή, όπου γινόταν η παρουσίαση της αυτοβιογραφίας του φίλου της Συμεών της Βουλγαρίας ενώ μέρες νωρίτερα είχε επισκεφθεί και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, όπου παρουσιάζονταν κεραμικά έργα του πατέρα της σε «συνομιλία» με ελληνικές αρχαιότητες που τον είχαν εμπνεύσει. Ναι, η Paloma έρχεται συχνά στην Ελλάδα. Όπως έχει πει άλλωστε «Για μένα η Ελλάδα είναι όπως και η Ισπανία: Μεσόγειος. Κι οι Ελληνίδες, όπως και οι Ισπανίδες έχουν μάτια όλο ζεστασιά που λάμπουν, είναι αποφασιστικές και συχνά έχουν πάνω τους μία έντονη δόση θεατρικότητας».