Ποια ήταν πραγματικά η Mata Hari;

Σχεδόν 103 χρόνια πριν, στις 15 Οκτωβρίου 1917, η Mata Hari έχασε τη ζωή της στο εκτελεστικό απόσπασμα. Είχε συλληφθεί από τους Γάλλους για διπλή κατά συρροή κατασκοπεία και πλήρωσε το τίμημα. Ταυτόχρονα, την ώρα που άφησε την τελευταία της πνοή, γεννήθηκε ο θρύλος της Ολλανδής χορεύτριας και εταίρας που πιθανότατα έπεσε θύμα σκευωρίας.

Μέχρι στιγμής, για εκείνη έχουν γραφτεί 250 βιογραφίες και μυθιστορήματα, έχουν γυριστεί σειρές και ταινίες, με αποκορύφωμα εκείνη στην οποία πρωταγωνίστησε η Greta Garbo.

Γεννήθηκε στις 7 Αυγούστου 1876 με το όνομα Margaretha Geertruida “Grietje” Zelle. Ο πατέρας της ήταν ιδιοκτήτης καταστήματος με καπέλα στην ολλανδική πόλη Leeuwardne και κυκλοφορούσε με το ψευδώνυμο Βαρόνος. Του άρεσε να επιδεικνύει τον πλούτο του και την παρότρυνε να κάνει το ίδιο. Την κακομάθαινε όσο ήταν μικρή, όμως στην εφηβεία της, όλα άλλαξαν. Οι γονείς της πήραν διαζύγιο, η μητέρα της έφυγε από τη ζωή  και η ίδια δεν είχε μόνιμη κατοικία. Έμενε σε συγγενείς και πήγε σε μία Παιδαγωγική Σχολή, αλλά δεν αποφοίτησε ποτέ. Ερωτεύτηκε το διευθυντή, έγιναν ζευγάρι και δεν το κράτησαν κρυφό – εκείνη αποβλήθηκε, εκείνος κράτησε την ισχυρή του θέση. Παράλληλα, την έδιωξαν από το σπίτι που φιλοξενούταν, καθώς είχε ατιμάσει την οικογένεια.

Αναζητώντας χρήματα και στέγη, η Margaretha απάντησε στην αγγελία αλληλογραφίας ενός στρατιώτη από τις ολλανδικές αποικίες στη σημερινή Ινδονησία. Στα 18 της, τον συνάντησε στο φημισμένο Rijksmuseum του Amsterdam κι αρραβωνιάστηκαν έξι μέρες μετά. Όμως, ο ρόλος της «υπάκουης νοικοκυράς» δεν της ταίριαζε. Όταν μετακόμισαν στη νήσο Java, όπου ο σύζυγός της πήρε μετάθεση, όλοι μιλούσαν για αυτήν. Έπινε και σύναπτε εφήμερες σχέσεις με άλλους στρατιωτικούς, κάτι που έφτασε και στα δικά του αυτιά. Από εκείνη την ημέρα, ξεκίνησε να την κακοποιεί λεκτικά και σωματικά, ενώ ήταν στοργικός απέναντι στα δύο παιδιά της. Όταν ο γιος τους, Norman, αρρώστησε κι άφησε την τελευταία του πνοή, πέθανε και ο γάμος τους. Πήραν διαζύγιο το 1902 και, παρότι κέρδισε την κηδεμονία της κόρης τους, η Margaretha αναγκάστηκε να την αφήσει. Η οικονομική της κατάσταση δεν της επέτρεπε να προσφέρει στο παιδί της το μέλλον που του άξιζε.

Μόνη, με αβέβαιο μέλλον για μία ακόμη φορά, μετακόμισε στο Παρίσι και ξεκίνησε να εργάζεται ως χορεύτρια. Άλλαξε όνομα – πλέον όλοι τη γνώριζαν ως Mata Hari, δηλαδή Ανατέλλοντα Ήλιο – και, μαζί μ’ αυτό, άλλαζε και ζωή.

«Επειδή έδινε ιδιωτικές παραστάσεις κι όχι μεγάλα σόου, τη σέβονταν. Κι επειδή χρησιμοποιούσε πολιτιστικά στοιχεία της Ινδίας, ο χορός της δεν αντιμετωπιζόταν σαν στριπτίζ, αλλά ως τέχνη. Η Mata Hari αποτελεί την ενσάρκωση της ποίησης ολόκληρης της Ινδίας», έχει δηλώσει μία βιογράφος της, η Julie Wheelwright.

Εκτός από το Παρίσι, τη λάτρευαν και στο Βερολίνο, τη Βιέννη, το Μόντε Κάρλο, το Μιλάνο. Ήταν μέλος της υψηλής κοινωνίας, οι αριστοκράτες εραστές της έκαναν ό, τι μπορούσαν για να διατηρήσουν το ενδιαφέρον της ζωντανό. Όταν ξέσπασε ο πόλεμος, οι Γερμανοί της προσέφεραν 20 χιλιάδες φράγκα για να «κλέψει» γαλλικά μυστικά. Δε θα της ήταν δύσκολο, άλλωστε, μιλούσε επτά γλώσσες και έκανε περιοδείες σε ολόκληρη την Ευρώπη, συναναστρεφόταν με πολιτικούς, αξιωματικούς, ευγενείς, βιομηχάνους. Ποιος θα μπορούσε να μάθει όσα λέγονταν πίσω από τις κλειστές πόρτες των αιθουσών συνεδριάσεων, εκτός από την ίδια; Κανείς.

Την ίδια άποψη είχε και ο διευθυντής του τμήματος κατασκοπείας της Γαλλίας, Georges Ladoux. Της πρότεινε να κάνει ακριβώς αυτό, από την πλευρά της πατρίδας του, κι εκείνη δέχθηκε – παρέλειψε, βέβαια, να αναφέρει ότι είχε ήδη συμφωνήσει με τον εχθρό. Αυτό, δείχνει πως ήταν είτε πανούργα είτε εξαιρετικά αφελής. Οι βιογράφοι της, πιστεύουν το δεύτερο. Θεωρούσε, πιθανότατα, πως ο πόλεμος ήταν ένα παιχνίδι, χωρίς να αντιλαμβάνεται τη σοβαρότητα της κατάστασης.

Ορισμένοι, υποστηρίζουν ότι δε θα έπρεπε να τη συμπεριλάβουμε καν στους κατασκόπους, διότι δεν έκανε σωστά τη δουλειά της. Έστελνε επιστολές χωρίς να τις έχει κωδικοποιήσει, μιλούσε ανοιχτά με τους υπεύθυνους, έπαιρνε τηλέφωνα που δε θα έπρεπε. Επιπλέον, όλοι γνώριζαν ποια ήταν, βρισκόταν διαρκώς στο επίκεντρο. «Πώς γίνεται μία τέτοια γυναίκα να είναι επιτυχημένη κατάσκοπος – πόσο μάλλον διπλή πράκτορας;», έγραψε η βιογράφος Pat Shipman.

Όσο κι αν θέλουμε να έχουμε στο μυαλό μας την κατασκοπεία σαν τις ταινίες του James Bond, η πραγματικότητα διαφέρει. Πρόκειται για ένα χώρο που δεν έχει διάρκεια, δεν είναι λαμπερός και χαρακτηρίζεται από φόβο.

Το Φεβρουάριο του 1917, η Mata Hari συνελήφθη. Οι Γάλλοι δεν είχαν αποδείξεις, αλλά οι απώλειές τους ήταν τέτοιες που κάποιος έπρεπε να αναλάβει την ευθύνη. Στο πρόσωπό της, βρήκαν τον αποδιοπομπαίο τράγο που τόσο αναζητούσαν. Βασίστηκαν στην ελεύθερη, δυναμική της προσωπικότητα – δύο χαρακτηριστικά που έφταναν για να την καταδικάσουν.

Για δεκαετίες, το όνομά της ήταν συνυφασμένο με την πονηρή και την απελευθερωμένη γυναίκα, που άξιζε να τιμωρηθεί. Πλέον, την αντιμετωπίζουμε ως κάποια που προσπάθησε να επιβιώσει σ’ έναν ανδροκρατούμενο κόσμο. Κι όμως, 103 χρόνια και 250 βιβλία μετά, συνεχίζει να υπάρχει ένα μυστήριο γύρω από εκείνη.

 

Διαβάστε επίσης:

Maria Callas: Η τραγική ιστορία της κορυφαίας σοπράνο

Anna Pavlova: Η ιστορία της κορυφαίας Ρωσίδας μπαλαρίνας

Soraya Esfandiari Bakhtiari: Η ιστορία της θλιμμένης πριγκίπισσας