Το φύλο δεν θέτει πάντα όρια στην πορεία μιας καριέρας, και είναι πολλές οι πολύ επιτυχημένες γυναίκες σε δύσκολους “ανδροκρατούμενους” χώρους. Η γυναικεία παρουσία ήταν έντονη στο 5ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, όπου εξέχουσες προσωπικότητες της οικονομίας και της πολιτικής, επιχειρηματίες, υψηλόβαθμα στελέχη, μοιράστηκαν τις γνώσεις και τις απόψεις τους και κέρδισαν τις εντυπώσεις.
Πώς όμως τα κατάφεραν; Συνάντησαν δυσκολίες ή εμπόδια λόγω του φύλου τους; Υπάρχουν στερεότυπα και ποιές είναι οι συμβουλές τους;
Το Portraits απευθύνει μια σειρά ερωτήσεων στις γυναίκες του Delfi Forum 2020 σε μία σειρά μικρών συνεντεύξεων εστιασμένων στα μυστικά της επιτυχημένης ανέλιξης σε δύσκολα και ανδροκρατούμενα περιβάλλοντα όπως αυτά της οικονομίας και της πολιτικής. Και αυτό είναι σημαντικό, γιατί η προβολή των επιτυχημένων αυτών γυναικών συντελεί στη δημιουργία νέων προτύπων για τις νεότερες γενιές, κάτι που χρειάζεται αν θέλουμε στο μέλλον περισσότερες γυναίκες να πιστεύουν στον εαυτό τους και τις δυνατότητές τους.
Η Έφη Αχτσιόγλου, πρώην υπουργός Εργασίας, ανήλθε γρήγορα σε υψηλά πολιτικά αξιώματα και μας αποκαλύπτει πώς γνώρισε το σεξισμό από τα ΜΜΕ, όταν υπουργοποιήθηκε ενώ τονίζει ότι σεξισμός είναι πολύ πιο ωμός εκεί που η θέση δεν είναι από μόνη της «προνομιούχα» και γι αυτό αν θέλουμε να δημιουργήσουμε τους όρους για μια πραγματική αλλαγή θα πρέπει να στοχεύσουμε και εκεί και όχι μόνο στο τί γίνεται στις ανώτερες θέσεις.
Έφη Αχτσίογλου, πρώην υπουργός Εργασίας και βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ
Οι χώροι της οικονομίας και της πολιτικής ήταν παραδοσιακά ανδροκρατούμενοι χώροι. Αισθανθήκατε στην επαγγελματική σας πορεία ότι το φύλο σας, δημιούργησε εμπόδια ή καθυστέρησε την ανέλιξή σας;
Υπό την αμιγώς επαγγελματική οπτική, το γυναικείο φύλο σε αυτά τα πεδία δημιουργεί καχυποψία αλλά και μια καταρχήν μειωμένη εμπιστοσύνη συγκριτικά με τον άντρα σε αντίστοιχη θέση. Η γυναίκα prima facie θεωρείται καλή για γραμματέας, για συνεργάτης, αλλά όχι για την πρώτη γραμμή της πολιτικής σύγκρουσης, ίσως επειδή τη συνοδεύουν από την αρχή της ύπαρξής της επιθετικοί προσδιορισμοί περί αδυναμίας ή ευαισθησίας. Βλέπετε πόσα στερεότυπα ενυπάρχουν σε μία μόνο φράση. Είναι, δε, χαρακτηριστικό ότι στη γυναίκα επιδίδονται συλλήβδην χαρακτηριστικά ως να μην πρόκειται για διαφορετικά υποκείμενα, για διαφορετικούς ανθρώπους, αλλά για ένα και το αυτό. Αυτή ακριβώς η προσέγγιση υποκρύπτει τελικά την πρόσληψη της ως αντικειμένου, και όχι υποκειμένου.
Να δώσω ένα προσωπικό παράδειγμα: Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν ανέλαβα την υπουργική θέση, πάρα πολλά ΜΜΕ συζητούσαν με καχυποψία τι ακριβώς είχε συμβεί και ανέλαβα και αν υπάρχει κάποια διαπροσωπική σχέση που με οδήγησε σε αυτή την ανέλιξη. Την ίδια περίοδο υπουργοποιήθηκαν άντρες πολιτικά στελέχη παρόμοιας ηλικίας για τους οποίους φυσικά δεν υπήρξε καμία παρόμοια συζήτηση ή σχετική διερώτηση. Αυτή ακριβώς η διάκριση είναι ο σεξισμός. Να σκέφτεσαι, να συζητάς, να επερωτάς, να τοποθετείσαι για τα πράγματα διαφορετικά αν αυτός στον οποίο αναφέρεσαι είναι άντρας και διαφορετικά αν είναι γυναίκα.
Το θετικό, βέβαια, στη δική μου περίπτωση είναι ότι προέρχομαι από τον πολιτικό χώρο της ριζοσπαστικής και ανανεωτικής αριστεράς, όπου τα ζητήματα του φύλου έχουν κεντρική θέση. Στον ΣΥΡΙΖΑ η πολιτική δραστηριοποίηση των γυναικών δεν είναι ζήτημα επικοινωνίας ή εικόνας, όπως σε πολλά άλλα κόμματα, αλλά κομμάτι της πορείας για τον κοινωνικό μετασχηματισμό που επιδιώκουμε.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει αλλαγή στη στάση των μεγάλων επιχειρήσεων απέναντι στις γυναίκες; Τις επιλέγουν ευκολότερα σε ανώτερες θέσεις σε σχέση με το παρελθόν; Τι συμβαίνει στον κλάδο σας;
Πράγματι υπάρχει μια αλλαγή, μια μετατόπιση σε σχέση με προηγούμενα χρόνια, στην περισσότερο ελεύθερη επιλογή γυναικών σε διευθυντικές θέσεις. Ωστόσο αν κανείς θέλει να δει τον πυρήνα του προβλήματος και να διαπιστώσει αν όντως υπάρχει αλλαγή στα έμφυλα στερεότυπα, θα πρέπει να πάει σε θέσεις που βρίσκονται χαμηλότερα στην ιεραρχία. Διότι ο σεξισμός είναι πολύ πιο ωμός εκεί που η θέση δεν είναι από μόνη της «προνομιούχα». Και αυτό είναι λογικό. Ακριβώς επειδή ο σεξισμός δεν είναι παρά η αντανάκλαση μια εξουσιαστικής σχέσης, καθίσταται περισσότερο ωμός όταν η θέση που καταλαμβάνει η γυναίκα δεν έχει εξουσία ως τέτοια. Πολύ πιο έντονα βιώνει για παράδειγμα το σεξισμό και έχει εντελώς διαφορετικά εργαλεία για να τον αντιμετωπίσει μια εργάτρια σε εργοστάσιο, μια υπάλληλος, μια καθαρίστρια, μια καμαριέρα, απ’ ό,τι μια γυναίκα διευθυντικό στέλεχος πολυεθνικής, ή μια υπουργός.
Άρα αν θέλουμε να δημιουργήσουμε τους όρους για μια πραγματική αλλαγή θα πρέπει να στοχεύσουμε και εκεί. Στα πιο χαμηλά κλιμάκια. Κι εκεί δυστυχώς οι μετατοπίσεις είναι ακόμη αμελητέες και πολλή δουλειά απαιτείται.
Γιατί, τελικά, δεν θα αλλάξει κάτι αν μία επιχείρηση έχει σε όλες τις διευθυντικές θέσεις γυναίκες και την ίδια ώρα π.χ. απολύει μία υπάλληλο λόγω εγκυμοσύνης, ή δεν προσλαμβάνει μία γυναίκα γιατί αυτή επιθυμεί να αποκτήσει παιδιά, ή αρνείται να δώσει γονική άδεια στην καθαρίστρια, ή επιτρέπει το γνωστό mansplaining του τμηματάρχη στην υπάλληλο του τμήματός του.
Αλλά δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε και το τεράστιο θέμα της οικιακής εργασίας. Βεβαίως είμαστε σε καλύτερο σημείο από ό,τι ήμασταν πριν 40 χρόνια, συνεχίζει όμως να θεωρείται γυναικεία υποχρέωση η φροντίδα του νοικοκυριού και των παιδιών. Και οι ώρες αυτής της εργασίας ούτε καταγράφονται, ούτε πληρώνονται, παρόλο που είναι ιδιαιτέρως σημαντικές για την ανάπτυξη της οικονομίας.
Εν μέσω της κρίση της πανδημίας που άλλαξε πολλά γύρω μας στην καθημερινότητα και την οικονομία, ποια είναι η σημαντικότερη γνώση που αποκτήσατε από αυτή τη συγκυρία;Πιστεύετε ότι οι οικονομίες θα ανακάμψουν σύντομα;
Το lock-down που επιβλήθηκε, ορθώς για την προστασία της δημόσιας υγείας, αυτονόητα έχει υφεσιακή επιρροή στην οικονομία. Ωστόσο το βάθος της ύφεσης όσο και κυρίως η διάρκειά της εξαρτώνται ευθέως από το τι μέτρα παίρνει ή δεν παίρνει το κράτος για να παρέμβει στην οικονομία, αν στηρίζει την εργασία και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Αν το κράτος στέκεται απλώς ως παρατηρητής και παρακολουθεί την κίνηση της αγοράς να βυθίζεται στην ύφεση, είναι προφανές ότι και το μέγεθος της τελευταίας θα είναι μεγάλο και η ανάκαμψη θα είναι πολύ αργή. Στην περίπτωση της Ελλάδας η κυβέρνηση επιλέγει να παρέμβει με λίγα και ανεπαρκή μέτρα που δεν στηρίζουν πραγματικά τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Η επιλογή αυτή θα βαθύνει την ύφεση και θα καθυστερήσει την ανάκαμψη. Ιδίως όμως σε ό,τι αφορά την εργασία, η κυβέρνηση δεν παρεμβαίνει για να προστατεύσει τις σχέσεις εργασίας και τους μισθούς, για να βάλει φρένο στην απορρύθμιση που πάντα εκδηλώνεται σε περιόδους κρίσης, αλλά αντίθετα παρεμβαίνει ενισχύοντας αυτή την απορρύθμιση: επιδοτώντας την ανεργία και όχι την εργασία, δίνοντας κίνητρα για μειώσεις μισθών και ελαστικοποίηση των σχέσεων εργασίας. Αυτή η πολιτική είναι διαλυτική για τους εργαζόμενους και είναι εσφαλμένη όχι μόνο κοινωνικά αλλά και οικονομικά. Διότι όταν καταρρέει το εισόδημα των εργαζομένων, καταρρέει η κατανάλωση, ο κύκλος εργασιών των μικρών επιχειρήσεων, τα δημόσια έσοδα. Είναι όλα κρίκοι μιας αλυσίδας.
Αυτό που απέδειξε περίτρανα, εκτιμώ, η πανδημία είναι τα όρια το κυρίαρχου οικονομικού μοντέλου, του μοντέλου που υποστηρίζει ότι η αγορά σε ελεύθερη λειτουργία μπορεί να φέρει τα βέλτιστα αποτελέσματα και να λύνει όλα τα προβλήματα. Αρκούσε ένας ιός για να τιναχτούν όλα στον αέρα, για να εισέλθει η παγκόσμια οικονομία σε μια πρωτόγνωρη κρίση. Η πανδημία λοιπόν έδειξε πολύ γρήγορα το πρόβλημα της εξάρτησής μας από το συγκεκριμένο μοντέλο οργάνωσης της οικονομίας. Έδειξε τελικά ότι οι πολιτικές δυνάμεις που επιμένουν στην ανάγκη παρέμβασης στην οικονομία με έναν σοβαρό κοινωνικό σχεδιασμό, ώστε να προστατευθούν οι θέσεις εργασίας και οι μισθοί, βρίσκονται από τη σωστή πλευρά της ιστορίας. Όπως από τη σωστά πλευρά τις ιστορίας βρίσκονται και εκείνες οι πολιτικές δυνάμεις που επιμένουν στην επένδυση σε έναν ισχυρό δημόσιο πυλώνα κοινωνικής προστασίας. Δείτε πόσο γρήγορα εν μέσω πανδημίας υπερφιλελεύθερες δυνάμεις που μέχρι πρότινος απαξίωναν το δημόσιο πυλώνα και θεοποιούσαν την ιδιωτική πρωτοβουλία έκαναν στροφή 180 μοιρών και ηρωοποίησαν τα δημόσια συστήματα υγείας.
Οι διαπιστώσεις αυτές που αναδεικνύονται με ευκρίνεια την περίοδο αυτή, ελπίζω να γίνονται σιγά σιγά αποδέκτες από μεγαλύτερα τμήματα της κοινωνίας και των πολιτικών δυνάμεων.
Διαβάστε επίσης:
Η σεξιστική βιομηχανία των ΜΜΕ
Ο λόγος που η ανάρτηση της ΠτΔ κατά της ομοφοβίας είναι τόσο σημαντική
Ακολουθήστε το Portraits στο Google News για τις πιο ξεχωριστές ειδήσεις