Όταν έφυγε από τη ζωή, το 2016, το όνομά της έκανε το γύρο του διαδικτύου. Πολλοί διάβασαν για το έργο της, ανάρτησαν φωτογραφίες της στους λογαριασμούς των social media και, την επόμενη μέρα, επέστρεψαν στην καθημερινότητά τους. Η στιγμιαία της αναγνώριση, όμως, δε θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να αποτυπώσει την επαναστατική της συμβολή στην εξέλιξη της αστρονομίας.
Η Βέρα Ρούμπιν πέρασε το πρώτο μισό της καριέρας της προσπαθώντας να αποδείξει την αξία της και να καταρρίψει εμπόδια που δεν είχαν λόγο ύπαρξης. Πέρασε στο Πανεπιστήμιο τη δεκαετία του ’40, όταν ο τομέας της αστρονομίας είχε ανθίσει χάρη σε εξαιρετικές ερευνήτριες, ανάμεσά τους η Κάρολιν Χέρσελ, η Μαρία Μίτσελ, η Χενριέτα Σουαν Λεβίτ, η Άνι Τζαμπ Κάνον και η Σεσίλια Πέιν – Γκαπόσκιν. Εκείνες ανακάλυψαν μεθόδους μέτρησης του μεγέθους του διαστήματος και απέδειξαν πως τα αστέρια αποτελούνται κυρίως από υδρογόνο – θεμελιώδεις αρχές που, μέχρι το 1948, κανένας αστροφυσικός δεν μπορούσε να αγνοήσει.
Παρότι, λοιπόν, οι γυναίκες είχαν βοηθήσει σημαντικά στην εξέλιξη της επιστήμης, η Ρούμπιν δεν μπορούσε να κάνει το διδακτορικό της στο Princeton, εξαιτίας του φύλου της. Όταν παντρεύτηκε, στα 19 της χρόνια, η κοινωνία της επέβαλε να ακολουθήσει το σύζυγό της και να προσαρμόσει τη ζωή της με βάση τη δική του. Θα έπρεπε να εγκαταλείψει τις σπουδές της στο Harvard, το οποίο ήταν κορυφαίο στον τομέα της αστρονομίας εκείνη την εποχή, και να συμβιβαστεί με το Cornell ή το Georgetown που, στον συγκεκριμένο κλάδο, θεωρούνταν αδιάφορα. Ευτυχώς, εκείνος ήταν διαφορετικός από τους περισσότερους. Ανήκε στους ελάχιστους άνδρες του 20ου αιώνα που όχι απλώς ήταν ενεργοί στην φροντίδα των παιδιών και τις δουλειές του σπιτιού, αλλά τη στήριζε στις επιστημονικές της προσπάθειες.
Το έργο της επικεντρώθηκε, αρχικά, στη μελέτη καμπυλών κίνησης και γαλαξιακών ταχυτήτων, αλλά και των κβάζαρ. Δεν άντεχε, όμως, να εργάζεται σε χώρο όπου έπρεπε να συνυπάρχει με άλλους ερευνητές.
«Δε μου άρεσε να λύνω προβλήματα που απασχολούσαν κι άλλους ανθρώπους και που διαρκώς με διέκοπταν για ερωτήσεις σχετικές με τη δουλειά. Ήθελα ένα πρόβλημα που θα μπορούσα να καθίσω και να σκεφτώ με την ησυχία μου, που κανείς δε θα με ενοχλούσε… Μελετούσαμε τα κβάζαρ για ένα – δύο χρόνια και το βρήκα ανυπόφορο. Δεν μου άρεσε η πίεση που δεχόμουν από άλλους αστρονόμους, που με ρωτούσαν αν είχα παρατηρήσει το τάδε ή αν γνώριζα τι ήταν η ερυθρή μετατόπιση. Δεν ήθελα να πηγαίνω συχνά στο τηλεσκόπιο, κι αυτό σήμαινε πως είτε θα έπρεπε να ρωτήσω αν ήταν σωστές οι απαντήσεις για τις οποίες δεν ήμουν σίγουρη, είτε να έλεγα ψέματα ότι δεν κατέληξα σε κάποιο συμπέρασμα και, μετά από λίγο, να έπαιρνε άλλος την πρωτιά. Απλώς αποφάσισα πως δεν ήθελα να μελετήσω αστρονομία», έγραψε στο βιβλίο της με τίτλο Bright Galaxies and Dark Matters.
Βρήκε, λοιπόν, ένα άλλο θέμα που την ενδιέφερε. Θα μπορούσε να το διερευνήσει με την ησυχία της, καταγράφοντας τις περιστροφικές κινήσεις των αστέρων σε σπειροειδείς γαλαξίες με τη χρήση οργάνων που σχεδίασε ο συνάδελφός της, Κεντ Φορντ. Η Βέρα Ρούμπιν είχε στο μυαλό της πως δε θα συναντούσε εκπλήξεις – δε θα μπορούσε να έχει περισσότερο άδικο. Την πρώτη κιόλας μέρα, εμφανίστηκαν νέα δεδομένα.
Χωρίς να το περιμένει, μαζί με τον Φορντ, βρήκε ενδείξεις για τη σκοτεινή ύλη. Όχι, δεν την ανακάλυψε, ούτε ήταν η πρώτη που κατέγραψε τις ανωμαλίες που υποδείκνυαν την ύπαρξη μίας απαρατήρητης ύλης. Τουλάχιστον τρεις επιστήμονες είχαν προσέξει τα ίδια στοιχεία – ένας από αυτούς, μάλιστα, ο Φριτς Τσβίκι, ήταν ο πρώτος που έδωσε στη σκοτεινή ύλη το όνομά της. Αυτό που έκανε, όμως, η Βέρα Ρούμπιν, ήταν πως τέσσερις δεκαετίες μετά της ανακαλύψεις του Τσβίκι, μελέτησε κι εξήγησε τα πρώτα σύγχρονα δεδομένα που οδήγησαν τους αστρονόμους στο να αντιμετωπίσουν το ζήτημα με τη σοβαρότητα που έπρεπε.
Ανακάλυψε την ασυμφωνία μεταξύ της προβλεπόμενης γωνιακής ταχύτητας των γαλαξιών και της παρατηρούμενης, κάτι που έγινε γνωστό ως «πρόβλημα της περιστροφής των γαλαξιών». Αν και, αρχικά, τα ευρήματά της έγιναν δεκτά με σκεπτικισμό, τα αποτελέσματα επιβεβαιώθηκαν κατά τις επόμενες δεκαετίες.
Η σκοτεινή ύλη αποτελεί, μέχρι σήμερα, ένα από τα σπουδαιότερα αντικείμενα μελέτης των επιστημόνων και παραμένει ένα ζήτημα ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο. Όπως έγραψαν οι New York Times, «μεταμόρφωσε τη σύγχρονη αστρονομία και φυσική με τις παρατηρήσεις της που έδειχναν ότι οι γαλαξίες και τα άστρα είναι βυθισμένα στη βαρυτική επίδραση αχανών νεφών σκοτεινής ύλης. Η έρευνά της βοήθησε να εισέλθουμε σε μία κοπερνίκειας κλίμακας αλλαγή στην κοσμική μας συνείδηση: στη συνειδητοποίηση ότι αυτό που οι αστρονόμοι έβλεπαν ανέκαθεν και πίστευαν ότι ήταν ολόκληρο το Σύμπαν αποτελούσε απλώς την ορατή κορυφή ενός παγόβουνου μυστηρίου.»
Το 1993, βραβεύθηκε με Εθνικό Μετάλλιο Επιστήμης στις ΗΠΑ, για τα «πρωτοποριακά ερευνητικά της προγράμματα στην κοσμολογία, που έδειξαν ότι πολλή από την ύλη του σύμπαντος είναι σκοτεινή, αλλά και για την συνεισφορά της στη συνειδητοποίηση πως το σύμπαν είναι πολύ πιο σύνθετο και μυστηριώδες απ’ όσο κανείς μπορούσε να φανταστεί».
Η Βέρα Ρούμπιν, που ξεκίνησε να αγαπά το διάστημα από τα 10 της χρόνια, έφυγε από τη ζωή τα Χριστούγεννα του 2016. Ήταν 88 ετών.
«Η ζωή μου είναι ένα ενδιαφέρον ταξίδι», έγραψε το 2011. «Έγινα αστρονόμος επειδή δεν μπορούσα να διανοηθώ το να ζω στη Γη και να μην προσπαθώ να καταλάβω τι ορίζει το Σύμπαν».
Διαβάστε επίσης:
Rosalind Franklin: Μία από τις πιο αδικημένες γυναίκες της επιστήμης
Sabrina Pasterski: Η 27χρονη φυσικός που έχει χαρακτηρισθεί ο επόμενος Einstein
Chien-Shiung Wu: H Πρώτη Κυρία της φυσικής που πάλεψε για τα δικαιώματα της γυναίκας
Ακολουθήστε το Portraits στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση